________________
[૪]
ધર્મમંગળ;
આપણે સુખની શોધમાં ભમતા અને ઘડીએ પળે નિરાશ બની બેસનારા, ઓછા પાગલ નથી.
પણ એ વાત જવા દઈએ. રેગ, શેક, જરા, મૃત્યુ જેવાં દુઃખની તે કેઈથી પણ ના પાડી શકાય નહિ. એવાં દુખે છે કે જેને દુઃખ જ કહેવા પડે-જે માણસની શકિત કે ઈચ્છાબહારની વાત ગણાય. આવાં દુઃખ ક્યાંથી આવી પડતાં હશે? એક વર્ગ એમ કહે છે કે ઈશ્વરની ઈચ્છા જ જે એવી હોય તે પામર માનવી શું કરે? ઈશ્વરની મરજી પાસે આપણું શું ચાલે? '
- ઈશ્વર જે સર્વશક્તિમાન અને મંગળમય હોય તે માનવજાત સાથે સંકળાયેલાં આ દુખે કેમ સાંખી લે? એ સર્વશક્તિમાન હેય તે પણ જગતનાં ઘણું દુઃખે ઢાળવાને અસમર્થ છે. જગત જ્યારે બાલ્યાવસ્થામાં હતું ત્યારે ઈશ્વરના કતૃત્વ ઉપર ખૂબ ભાર મૂકેલે. ઈશ્વરને રાજી રાખવા પશુ-પ્રાણીનાં બલિદાન આપવાની રૂઢીઓ પણ પાડેલી, પરતુ ઈશ્વર સંબંધી એ પુરાણું કલ્પના આજે કેઈને સંતોષ આપી શકતી નથી. ઈશ્વર જો મંગળમય હેય તે એના રાજ્યમાં દુઃખ, અન્યાય, અત્યાચાર, રાગ-મહામારી કદિ ન સંભવે. એટલે વિચારને જેમ જેમ વિકાસ થતે ગમે તેમ તેમ માણસને પિતાનાં કરેલા કર્મોનું જ ફળ ભેગવવું પડે છે એ નિશ્ચય વધુ ન્યાયસંગત લાગે.
કર્મ એટલે આ ભવનાં કર્મ કે પૂર્વભવના કર્મના
