________________
103
સુશ્રુત શાક માટે શું કહે છે?
શાક અને ચમા : શાકનો ઉપયોગ જેમ જેમ વધતો विड्भेदि गुरू रुक्षं च, प्रायोविष्टम्भि दुर्जरम् ।।
ગયો તેમ તેમ ચશ્માના નંબરો વધતા ગયા છે તે सकषायं च सर्व हि, स्वादु शाकमुदाहृतम् ।।
આપણે જોઈએ છીએ. કેટલાયે નાના બાળકોને ચશ્મા
આવે છે, આંખની નસ સૂકાઈ જવી (Retina | (સુશ્રુત - સૂત્રસ્થાન-૪૬/૨૯૬)
detatchment), નસો ફાટી જવી (રક્તસ્રાવ - અર્થાત્ શાક દસ્ત સાફ લાવનાર છે, ગુરુ
Haemmorhage) એમ કેટલીયે જાતના આંખના છે, રૂક્ષ છે, વિષ્ટશ્મિ એટલ ગુડગડાટ (ગેસ)
રોગો વધતા જ જાય છે અને આ બધા માટે વિજ્ઞાન ઉત્પન્ન કરનાર છે અને મહામુશ્કેલીથી પચે છે.
કોઈ કારણ આપી શકતું નથી. શાક જો ખરેખર આંખ કપાયરસવાળાં. છે તથા સ્વાદિષ્ટ છે.
માટે ગુણકારી હોય તો આંખના આ બધા રોગો ઓછા શા રુક્ષે ૨, પ્રાયો વિઝ નીયંતિ ! થવા જોઇએ. ચમાં ઘટવા જોઇએ પરંતુ પરિસ્થિતિ મધુ શીતવીર્ય ૨, પુરીષય ૧ મેનમ્ II એથી તદ્દન વિપરીત છે એટલે સર્વ શાર્જ મવપુષ્ય
| (ચરક સૂત્રસ્થાન-૨૭/૧૦૩) સુત્ર યાદ કરવા જેવું તો છે જ, ભાજી માત્ર ચક્ષુષ્ય અર્થાતુ શાક ગુરુ તથા રૂક્ષ છે અને બહુધા ગુડગડાટ છે. પરંતુ ભાજીનો કેટલો ઓછો ઉપયોગ થાય છે તે (ગેસ) ઉત્પન્ન કરીને જ પચે છે. શાક મધુર તથા આપણે બધાં જ જાણીયે છીએ. શીતવીર્ય છે અને દસ્તને સાફ લાવનાર છે. શાક અને વળીયાપળીયાં જેવું ચશ્માનું અને આંખના હઠયોગપ્રદીપિકા શાક માટે શું કહે છે? નંબરોનું છે તેવું જ આ એક બીજું લક્ષણ કે દૂષણ सर्वं शाकमचक्षुष्यं, चक्षुष्यं शाकपञ्चकम् ।
સમાજમાં ખૂબ ઝડપભેર વધી રહ્યું છે એમ બધાએ जीवन्ती वास्तुमूल्याक्षी, मेघनाद पुनर्नवा ।।
કબૂલ કરવું રહ્યું. કારણ વાળની વિવિધ ફરીયાદો (ચરકનો સ્વાધ્યાય ભા. ૧, પાનું ૪૯૬)
છે અને તે પણ ખૂબ નાની ઉંમરે વધતી જાય છે. | (લેખક શ્રી : બાપાલાલ વૈદ્ય) હાઈસ્કૂલમાં તથા કૉલેજોમાં ભણતાં કેટલાયે અર્થાતુ શાકમાત્ર અચક્ષુખ (એટલે કે આખને છોકરા-છોકરીઓને વાળ ઉતરવાની, વાળ ધોળા બગાડનાર) છે. ફક્ત પાંચ શાક જ ચક્ષુષ્ય છે : જીવન્તી ૧
ન થવાની ફરીયાદ હોય છે. એટલે ડોડી, વાસ્તુ એટલે બથુઆ કે ચીલની ભાજી વિજ્ઞાન આને માટે કંઈ પ્રકાશ પાડી શકતું (જે તાંદળજો -ચોળાઈ જેવી જ આવે છે.), મૂળાની નથી, તો ત્યાં આપણે પતિd ૧ નનમ્ નું સૂત્ર યાદ ભાજી, મેઘનાદ એટલે તાંદળજો તથા પુનર્નવા એટલે રાખવું રહ્યું. પલિતું એટલે વળીયાંપળીયાંને લાવનાર સાટોડી. એટલે કે આ પાંચ જાતની ભાજીઓ ચક્ષુ છે એટલું જ ફક્ત નથી કહ્યું. શાક વળીયાપળીયાને છે. આંખને માટે હિતકર છે.
ચોક્કસ (નૂનમ) લાવનાર છે એમ કહ્યું છે. આટલા આયુર્વેદના ૧૦ શ્રેષ્ઠ શાક :
આગ્રહપૂર્વક કેમ કહ્યું હશે ? જીવન્તી એટલે ડોડી, સતીન (લીલા વટાણા),
શાક અને થાક : અનેક બીજી સર્વસામાન્ય ફરીયાદોમાં બથુઆ, ચીલ તથા મૂળાની ભાજી, મંડૂકપર્ણી
કોઈ ખાસ જાતના કારણ વગર થાક અને કંટાળાની (બ્રાહ્મી ?), સુનિષષ્ણક (જલે કપાસીયા, ચાંગેરી
ફરીયાદો પણ કેટલી બધી સામાન્ય થઈ ગઈ છે? તો જેવા જ પાનવાળા છોડની ભાજી), પુનર્નવા
ત્યાં વિજ્ઞાને હવે એક સુંદર બહાનું શોધી કાઢયું છે
ટેન્શન અને સ્ટ્રેસ. આ ટેન્શન, એલર્જી અને પર્યાવરણ (સાટોડી), તાંડૂલીયક (તાંદળજો), પટોલ તથા
ઉપર એક જુદો ગ્રંથ લખી શકાય તેમ છે. જેટલા પાલખની ભાજી.
રોગોમાં કારણ શોધી ન શકાયું તે બધા રોગો આ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org