________________
૪૮
૧૮
આફ્રિકાની પ્રજા, પત્રો અને પ્રસારમાધ્યમો રેંટિયાથી અભિભૂત
બીજું કંઈ નહીં પણ અહીંની આફ્રિકન પ્રજાનું સારું થાય એવું કંઈક કરવું છે. નૈરોબી ઍરપોર્ટ પર મને લેવા આવેલા કુન્દનભાઈએ મળતાંની સાથે પહેલા જ આ વાત ભારપૂર્વક કરી. જન્મભૂમિ-પ્રવાસીની આપણી આ શ્રેણીના કેન્યાના વાચકોએ કેન્યાનાં ગામડાંમાં કાપડ બનાવવાનું કામ શરૂ કરવાના હેતુથી મને અહીં બોલાવી છે. અહીંની રોટરી કલબોએ વ્યવસ્થા ગોઠવી છે. કેન્યા ઍરવેઝનો પણ આ માટે એટલો ટેકો છે કે ભારતથી કેન્યા અને યુગાન્ડાની તથા દેશની અંદર જુદીજુદી જગાઓએ જવાની ટિકીટ વિનામૂલ્યે આપી છે. મુંબઈ છોડ્યું ત્યાંથી જ જેટલા આફ્રિકનો મળે છે – ઍરપોર્ટ પર, બાજુની સીટમાં, ક્સ્ટમના અધિકારીઓ સુદ્ધાં – તે બધાંને ગામડાંમાં જાતે કાપડ બનાવવાની વાતમાં ઘણો રસ પડે છે. નૈરોબી આવવાને દિવસે ત્યાંના વર્તમાનપત્રોમાં આ વિશે સમાચાર આવ્યા છે. ઍરપોર્ટ પર ઊતરતાંની સાથે જ સમાચાર સંસ્થાના ખબરપત્રી આ અંગે વધુ જાણકારી માગે છે અને ફોટોગ્રાફર રેંટિયાના ફોટા લે છે.
આફ્રિઝ્નો માટે જાતે કાપડ બનાવવાની વાત નવી છે. આ શક્યતાની એમને કલ્પના પણ નથી. અમે તો હંમેશાં ‘સેકન્ડ હેન્ડ’, બીજાનાં ઊતરેલાં, કપડાં પહેર્યાં છે – ગઈકાલે સવારે નૈરોબીના એક ઝૂંપડાવાસ કોરોગોચોમાં એક યુવકે કહ્યું હતું અને બીજી બાજુ તેઓ કહે છે કે કપડાં તો સભ્યતાની પહેલી નિશાની છે. એટલે જાતે સહેલાઈથી કાપડ બનાવી શક્યું અને તે પણ બજારમાં જે સૌથી મોંઘું મળે છે તે સુતરાઉ કાપડ બનાવી શક્યું એ વાત એમને ઘણી ગમે છે. બજારમાં જે ખમીસ ૨૦૦૦ શિલિંગનું મળે છે એમાં રૂ તો માત્ર દસ શિલિંગનું જ છે એ ખબર પડતાં તેઓ આશ્ચર્યથી હસી પડે છે. રોટરી ક્લબના એક આફ્રિકન ઉદ્યોગપતિ કહે છે કે અમારે ત્યાં રૂ સડે છે અને બીજી બાજુ સુતરાઉ કાપડ અમે ખરીદી શક્તા નથી, અમારાં ગામડાંમાં લોકો પાસે પૂરતાં કપડાં નથી.
ગામડામાં ઘરડાં લોકો પણ વગર પૈસે કાપડ બનાવી શકે એ વાત અહીં એટલી નવી અને રસપ્રદ લાગે છે કે મને ‘નવી શોધ કરનાર' તરીકે ઓળખાવે છે! અહીં એક બીજા ઝૂંપડાવાસમાં ભાઈબહેનોને મળવા ગયાં તો દરવાજા પર લખ્યું હતું કે ‘કાપડ બનાવવાની ટેક્નોલૉજી શીખવનાર બહેનનું સ્વાગત.’
ઘણાં ભાઈબહેનોને, યુવાનોને તેમજ ઘરડાંઓને પાસે બેસાડીને રેંટિયો ચલાવતાં શીખવ્યું. બધાંને શીખવાનું મન છે. કાંતતાં શીખવા માટે હું એમને મળી કે તરત જ બપોરમાં પચાસ-સાઠ રેંટિયા બનાવી દીધા. Y (અંગ્રેજી વાય) આકારની ડાળીનો રેંટિયો એમને તદ્દન સહેલો લાગે છે. આફ્રિકનો કારીગરીમાં ઘણા કુશળ હોય છે અને આ જાતનું કામ તો સહેલાઈથી કરી શકે એમ કહે છે. એક સાથે એક સ્થળે રૂ, રેંટિયા, વણકર અને રંગો કેવી રીતે ભેગા કરવા એની વ્યવસ્થા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org