Page Text
________________
બંધનકરણ
નીચગોત્ર =૭૨ સજાતીયને વિષે બીજી પ્રકૃતિને વિષે ઉદય આવે છતે ચરમ સમયે સ્તિબુકસંક્રમણથી નાંખીને પરપ્રકૃતિને વ્યવહારથી અયોગી કેવલી અનુભવે. એ પ્રમાણે નિદ્રા પ્રચલાને ક્ષીણકષાય ગુણસ્થાનકે અનુભવે છે. મિથ્યાત્વને મિશ્રને સમ્યક્ત્વમાં નાંખી સપ્તક ક્ષય કાલે અનુભવે. અનંતાનુબંધિના ક્ષપણ સમયમાં તેના દલિયા બંધાતા ચારિત્રમોહનીય પ્રકૃતિને વિષે ગુણસંક્રમણથી સંક્રમાવીને ઉદયાવલિકામાં આવેલ ઉદયવતી પ્રકૃતિઓને વિષે સ્તિબુકસંક્રમણથી સંક્રમાવીને તે વ્યવહા૨થી અનુભવે છે. સ્થાવર, સૂક્ષ્મ, સાધારણ, આતપ, ઉદ્યોત, એકેન્દ્રિય, બેઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિયજાતિ, નરકદ્ધિક, તિર્યંચદ્વિક રૂપ નામકર્મની ૧૩ પ્રકૃતિઓ બંધાતી યશઃકીર્તિમાં ગુણસંક્રમણથી સંક્રમાવીને તે પ્રકૃતિના ઉદયાવલિકામાં રહેલ દલિયા નામકર્મની ઉદયમાં આવેલ પ્રકૃતિને વિષે સ્તિબુકસંક્રમણથી નાંખીને તે વ્યવહા૨થી અનુભવે છે. થીણદ્વિત્રિકને પણ પ્રથમ દર્શનાવરણ ચતુષ્કમાં ગુણસંક્રમણથી સંક્રમાવે તેથી ઉદયાવલિકામાં રહેલ સ્તિબુકસંક્રમણ વડે સંક્રમાવે છે. એ પ્રમાણે ૮ કષાયોનો હાસ્યાદિ-૬, પુરુષવેદ, સંજ્વલન ક્રોધાદિત્રિક ઉત્તર પ્રકૃતિની મધ્યમાં નાંખે છે. એ પ્રમાણે સર્વ પણ અનુદયવતી છે. (યંત્ર નં-૫ જુઓ)
ઇતિ ૩૦-૩૧ ઉદયવતી - અનુદયવતી દ્વાર સમાપ્ત.
વક્ષ્યમાન હંમીરાર્યનીરાશિપ્રવેશતુ / વર્ભાવસ્ય નૌરિવયં પ્રક્ષા ॥ આગળ કહેવાશે એવા ગંભીર અર્થના સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરવા માટે ૮ કર્મના સ્વરૂપની આ પ્રરૂપણા નાવ જેવી છે.
એ પ્રમાણે આઠ કર્મનો વિસ્તાર કહ્યો, તેના બંધ-સંક્રમ આદિના કારણભૂત ક૨ણોના અર્થાત્ વીર્ય વિશેષરૂપના આઠ તે કરણાષ્ટક બંધનાદિ કહેવાશે તથા યથાસ્થિતિ બંધાયેલ કર્મ પુદ્ગલોનો અબાધાકાલ પૂરો થવાથી સંક્રમ અપવર્ઝના આદિ કરણ વિશેષથી ઉદયાવલિકા પ્રાપ્તને અનુભવે તે ઉદય, તે કર્મો કે જેને બંધ - સંક્રમથી પોતાના સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ થયેલ છે, તેવા કર્મોનું નિર્જરા કે સંક્રમદ્વારા સ્વરૂપને ન ગુમાવવું તેનું નામ સત્તા. અહીં આઠ કરણ અને ઉદય-સત્તા કહેવાશે, તેનું જે વિશેષ જ્ઞાન તે શ્રોતાને અનંતર (સીધું) પ્રયોજન (ફળ) છે. અને ગ્રંથ કર્તાનો બીજા જીવો ઉપર ઉપકાર અનંતર પ્રયોજન છે. પરંપરાએ ફળ તે બંનેને મોક્ષની પ્રાપ્તિ સંબંધ તો હેતુ (કારણ) હેતુવાળો (કારણ જેમાં હોય તે કાર્ય) ભાવ લક્ષણ છે. આ પ્રકરણ કરણાદિ જ્ઞાનનો હેતુ છે. અને તેનું જ્ઞાન તે હેતુમત છે. અને અહીં અધિકારી તત્ત્વની જીજ્ઞાસાવાળો અથવા મોક્ષની ઇચ્છાવાળો છે. તથા જે પ્રમાણે ઉદ્દેશ બતાવ્યો તે પ્રમાણે નિર્દેશ કરવો જોઇએ. એ ન્યાયથી પ્રથમ આઠ કરણ પ્રતિપાદન કરવાની ઇચ્છાવાળા કહે છે.
૩૭
-: અથ ૮ કરણોનું સ્વરૂપ :
बंधन १ कम २ वट्टणा य ३, अववट्टणा ४ उदीरणया ५ । उवसामणा ६ निधत्ति ७, निकायणा ८ च त्ति करणाई ।। २ ।। बंधन संक्रमणोद्वर्तनाश्च, अपवर्तनोदीरणे ।
ઉપશમના - નિયી, નિષ્ઠાપના ચેતિ રળનિ | ૨ B
ગાથાર્થ :- બંધનકરણ, સંક્રમણકરણ, ઉદ્ધત્તનાકરણ, અપવર્તનાકરણ, ઉદીરણાકરણ, ઉપશમનાકરણ, નિત્તિકરણ, નિકાચનાકરણ, એ આઠ જ કરણ છે.
ટીકાર્થ :- (૧) બંધનકરણ :- બંધાય અર્થાત્ જીવપ્રદેશો સાથે પરસ્પર આઠ પ્રકારના કર્મ ભેગા કરાય જે વીર્ય વિશેષથી તે બંધનકરણ.
(૨) સંક્રમણકરણ :- સંક્રમાય અર્થાત્ અન્ય કર્મરૂપ વડે વ્યવસ્થિત એવા પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, અનુભાગ અને પ્રદેશો અન્ય કર્મરૂપ વડે વ્યવસ્થા કરાય જે વીર્ય વિશેષથી તે સંક્રમણકરણ.
Jain Education International
(૩) ઉત્તનાકરણ :- તેના ભેદ ઉર્જાના, અપવર્ત્તના છે. અને તે કર્મની સ્થિતિ અને રસને આશ્રયીને રહેલ છે. ત્યાં ઉત્ત્પત =સ્થિતિ - અનુભાગ મોટા કરાય જે વીર્યપરિણતિથી તે ઉર્તનાકરણ. (પે નં ૪૨ જુઓ)
૩૨
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005572 |
| Book Title | Karm Prakruti Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kailashchandravijay |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | |
| Total Pages | 550 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |