Page Text
________________
૩૯૨
કર્મપ્રકૃતિ
કટુક, રુક્ષ, શીત, કર્કશ, ગુરૂ = અશુભવર્ણાદિ-૯, ૯ ઉપઘાત,અશુભવિહાયોગતિ, સ્થાવરાદિ-૧૦, નીચગોત્ર, અંતરાય-૫ =એ ૮૮ અશુભ પ્રવૃતિઓનો સુક્ષ્મ અપર્યાપ્તાદિમાંથી કોઇ પણ, અહીં આદિ શબ્દથી પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ, પર્યાપ્ત - અપર્યાપ્ત બાદર, 'બે - તે ચઉરિન્દ્રિય, અસંક્ષિ-સંજ્ઞિ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય પર્યા, અપર્યા, મનુષ્ય, દેવ નારકનું ગ્રહણ કરવું. આ જીવોમાંથી કોઇપણ મિથ્યાદૃષ્ટિ ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગસંક્રમ કરે છે.
વિશેષ નિયમ કહે છે. -- ફક્ત જે અસંખ્યય વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્ય - તિર્યંચ, અને જે મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થનાર એવા આનતાદિ દેવો કે જે પોતાના ભવથી આવીને મનુષ્યને વિષે જ ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી કરીને તેઓનો ત્યાગ કર્યો છે. કારણ કે તે જીવો ૧મિથ્યાદૃષ્ટિ હોવા છતાં પણ પૂર્વ કહી તે અશુભ પ્રવૃતિઓનો ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગ તીવ્ર સંકુલેશનો અભાવ હોવાથી બાંધે નહીં. તેથી તેઓનો ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગસંક્રમ પણ ન થાય તેથી તેઓનો ત્યાગ કર્યો છે.
सवत्थ आयवुज्जोय - मणुयगइपंचगाण आऊणं । સમયાદિનાતિ, સિગત્તિ સંસાણ નો તા . ૧૪ . सर्वत्राऽऽतपोद्योत - मनुजगतिपञ्चकानामायुषाम् ।
समयाधिकावलिका, शेषायामिति शेषाणां योग्यन्ताः॥ ५४ ।। ગાથાર્થ :- આતપ, ઉદ્યોત, મનુષ્યપંચક, એ પ્રકૃતિઓનો ઉઅનુ સંક્રમ પૂર્વોક્ત સર્વ જીવભેદે હોય છે. તથા આયુષ્યનો ઉ0અનુ. સંક્રમ સમયાધિકાવલિકા શેષ સ્થિતિ સુધીમાં વર્તતાં જીવોને હોય છે. અને શેષ પ્રકૃતિઓનો ઉdઅનુસંક્રમ સયોગી સુધીના જીવોને હોય છે.
ટીકાર્ચ - સર્વત્ર -- સર્વ સુક્ષ્મ અપર્યાપ્તાદિથી શરૂ કરી નારક સુધીના સર્વજીવભેદોમાં અસંખ્યય વર્ષના આયુષ્યવાળા તિયચ - મનુષ્ય અને મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થનાર દેવ સહિત મિથ્યાદૃષ્ટિ અથવા સમ્યગુદૃષ્ટિ જીવોને વિષે આતપ, ઉદ્યોત, મનુષ્યગતિ - મનુષ્યાનુપૂર્વી - દારિકદ્ધિક - વજ8ષભનારાચ સંઘયણ એ મનુષ્યપંચક, અહીં ધરિકદ્ધિક કહેવાથી પણ
ઔદારિકસપ્તકનું ગ્રહણ કરવું તે પ્રમાણે જ વિવલા હોવાથી, તેથી સર્વસંખ્યા મલી ૧૨ પ્રકૃતિઓનો ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગસંક્રમ જાણવો. તે આ પ્રમાણે કહે છે
સમ્યગુદૃષ્ટિ જીવ શુભ પ્રવૃતિઓના અનુભાગને નાશ કરે નહીં પરંતુ વિશેષથી બે ૬૬ સાગરોપમ એટલે ૧૩૨ સાગ0 સુધી “રક્ષણ કરે છે. તેથી ઉત્કૃષ્ટથી એટલા કાલ સુધી આ (૧૨ પ્રકૃતિઓનો) ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગનો વિનાશ કર્યા વગર પછી યથાયોગ્યપણે સર્વસ્થાને ઉપજે છે. તેથી મિથ્યાદૃષ્ટિને વિષે પણ પૂર્વ કહેલ ૧૨ પ્રકૃતિઓનો ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગસંક્રમ અંતર્મુહુર્ત સુધી પ્રાપ્ત થાય છે.
આતપ અને ઉદ્યોતનો ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગ મિથ્યાદૃષ્ટિ જ બાંધે છે તેથી ત્યાં મિથ્યાત્વે તે બન્ને પ્રકૃતિનો ઉત્કૃષ્ટ અનુભાગ સંક્રમનો અસંભવ નથી. (અર્થાતુ બંધાવલિકા ગયા બાદ મિથ્યાત્વે જ ઉ0અનુસંક્રમ થાય છે.) અને તે મિથ્યાત્વથી પડીને સમ્યત્વે જતાં સમ્યગુરુષ્ટિને પણ પ્રાપ્ત થાય છે. અને સમ્યગુદૃષ્ટિ થયો છતો શુભપ્રકૃતિપણું હોવાથી વિનાશ કરે નહીં. તેથી બે ૬૬ સાગરોપમ સુધી ઉત્કૃષ્ટથી તે બન્ને પ્રકૃતિનો સંક્રમ સમ્યગુદૃષ્ટિને જાણવો.
૫૬ જો કે ઉપરોક્ત પાપ પ્રકૃતિઓના ઉત્કૃષ્ટ રસનો બંધ સંજ્ઞિ મિથ્યાદૃષ્ટિ કરે છે. પરંતુ તેવો રસ બાંધી એકેન્દ્રિયાદિમાં ઉત્પન્ન થાય તો તે એકેન્દ્રિયાદિ જીવો
ઉત્કૃષ્ટ રસનો સંક્રમ કરી શકે છે. ૫૭ યુગલિકો અને આનતાદિ દેવો તીવ્ર સંકુલેશ નહીં હોવાને લીધે ભલે ઉત્કૃષ્ટ રસ બાંધે નહિ પણ જે સંશિમાંથી તેઓ આવે છે ત્યાં બંધાયેલ ઉત્કૃષ્ટ રસ લઇને
આવે તો તે કેમ ન સંક્રમાવે ? જેમ એકેન્દ્રિયો પૂર્વભવના બાંધેલા ઉત્કૃષ્ટ રસને સંક્રમાવે છે. તેના ઉત્તરમાં સમજવાનું કે - ઉપર ગાથાના અંતે કહ્યું છે કે મિથ્યાષ્ટિઓ પુન્ય કે પાપના ઉત્કૃષ્ટ રસને અંતર્મુહૂર્તથી વધારે ટકાવી શકતા નથી.યુગલિકોનું અને આનતાદિ દેવોનું આયુ તે પ્રશસ્ત પ્રકૃતિ હોવાને લીધે શુદ્ધ વેશ્યાએ બંધાય છે. જે લેગ્યાએ બંધાય છે. તે વેશ્યા મનુષ્ય-તિર્યંચનું અંતર્મુહૂર્ત આયુ શેષ હોય ત્યારે થાય છે. છેલ્લા અંતર્મુહૂર્તમાં પ્રશસ્ત વેશ્યા હોવાને લીધે પૂર્વે ઉત્કૃષ્ટ રસ કદચ બાંધ્યો હોય તો પણ તે ઘટી જાય છે. એટલે અશુભ પ્રકૃતિના ઉત્કૃષ્ટ રસની સત્તા લઇને યુગલિક અને આનતાદિમાં જતા નથી
એટલે ઉત્કૃષ્ટ રસના સંક્રમાધિકારી તેઓ નથી. ૫૮ અહીં સમ્યગુદષ્ટિ શુભ અનુભાગની પરિપાલના ૧૩૨ સાગ0 સુધી કહી તે પણ ઉઅનુભાગના સંક્રમપૂર્વક જ જાણવી. ને રક્ષણ કરવાનો અર્થ એટલો જ કે
ઉdઅનુભાગયુક્ત સર્વ શુભ દલિકનો સંક્રમ સખ્યત્વે હોય નહીં. શુભાનુભાગ યુક્ત સર્વ લિકનું સંક્રમ નિષ્ઠાપન તો મિથ્યાત્વે જ હોય, ઇતિ ભાવ:
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005572 |
| Book Title | Karm Prakruti Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kailashchandravijay |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | |
| Total Pages | 550 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |