________________
ધર્મ અને સંસ્કૃતિ લઈ ગયા. ત્યાં ગમતી રાજદૂતે મોકલ્યા. પ્રેરણા લઈને બુદ્ધ નામના મઠમાં વિશાળ આંતરાષ્ટ્રીય વિદ્યાપીઠ સાધુઓ પણ નીકળી પડયા. તો સ્થાપી. બૌદ્ધ-સંસ્કૃત ગ્રંથોનું અધ્યયન અશાકની ધર્મ પ્રવૃત્તિ પશ્ચિમના અને કરાવ્યું. અહીં ચીની સેનાપતિએ આવ્યા ને
ઉત્તરના પ્રદેશમાં થઈ, દક્ષિણમાં માત્ર બૌદ્ધ વિદ્વાન સાધુઓને ચીનમાં પધારવા રાજા
સિલોનમાં એમણે પ્રવૃત્તિ કરી, પરંતુ પૂર્વના તરફથી વિનંતિ કરી. એને લીધે ચીન મંચુ.
દેશમાં કે એશિયાના કે અગ્નિએશિયાના પ્રદેશોમાં રિયા, કોરિયા, જાપાન એમ ઘણા દેશોમાં
એમણે ધ્યાન દીધું હોય એમ જણાતું નથી. ભારતીય સંસ્કૃતિ ફેલાઈ. '
છતાં નવાઈ એ છે કે બૌદ્ધ ધર્મ પૂર્વમાં, ધર્મ અને સંસ્કૃતિને પ્રસાર જેમ આપ.
અગ્નિ દિશામાં, ઉત્તરે તિબેટ-મંગેલિયામાં મેળે સ્વાભાવિક રીતે થયે, તેમ એને ને દક્ષિણે સિલાનમાં વધે, ઈરાન, ઈજિમ. રાજ્યાશ્રય પણ મળે છે. ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યનું
: મેસોપોટેમિયા, પાથ આ, રેમ વગેરે દેશોમાં સામ્રાજ્ય ઘણું ફેલાયેલું હતું. એના પુત્ર
બૌદ્ધ અસર પડી ખરી, પરંતુ એ ધર્મત્યાં બિંદુસારના સમયમાં ગ્રીક સેલ્યુકસ રાજાને
આ સ્થપાયે નહીં. એને બદલે બુદ્ધની અસંરપુત્ર એન્ટીઓકસ મૌન પાટનગરમાં એલચી વથા
થી વાળ ને ખ્રિસ્તી ધર્મ ત્યાં શરૂ થયે.. હતે. ઈજિપ્તના ટેલેમીને એલચી ડાયોની- તિબેટના ગ્રંથોમાં ઉલ્લેખ છે કે, અશાકના સિયસ હતું. બિંદુસારે કોઈ ગ્રીક ફિલસૂફને પુત્ર (કુસ્તન) કુણાલે મધ્યએશિયાના તાનમાં ભારતમાં લાવવાની માગણી એન્ટીઓકસને બૌદ્ધ ધર્મ સ્થાપવા ઘણે પરિશ્રમ ઉઠાવ્યો. કરેલી; પણ કોણ આવ્યું તે જણાયું નથી. તે પહેલાં હિંદુ ધર્મને ત્યાં પ્રચાર થયે એમની ત્રીજી પેઢીએ અગાદી પર આવ્યા હતા. હિંદુ દેવતાઓની મૂર્તિઓ તથા ગ્રંથ ઈ. સ. પૂર્વે ૩૬૧ માં એમણે મહા નદી ત્યાંથી મળ્યા છે. એને વિશેષ વશ કનિષ્ઠ અને કૃષ્ણ નદી વચ્ચેના કલિંગ દેશ ઉપર (ઈ. સ. ૭૮ થી ૧૦૧)ને ઘટે છે. એ શક ચઢાઈ કરીને જીત મેળવી. એમાં ઘણું લકે સાથે ભારતમાં આવ્યા ને પેશાવરમાં માણસે માય ગયાં, ઘણા કેદ પકડાયાં ને રાજધાની સ્થાપી. થડા સમયમાં એમણે બૌદ્ધ વધ થયું. એથી હાહાકાર મચી ગયો તે પછી ધર્મ અને સંસ્કૃતિ સ્વીકારી લીધાં, તક્ષશિલાની એમણે આક્રમણ નહીં કરવાને નિશ્ચય કર્યો. વિખ્યાત વિદ્યાપીઠને રાજયાશ્રય આપે, એ બૌદ્ધ ધર્મને શરણે ગયા. લોકહિતવાળાં અશોકની જેમ બૌદ્ધ પરિષદ ભી અને ઘણાં કામ શરૂ કર્યા. બૌદ્ધ પરિષદ મેળવી ને ગ્રંથનું કામ આગળ ધપાવ્યું. એમણે એમાં કરાવ્યું કે પરદેશમાં ધર્મને પ્રચાર સંસ્કૃત ભાષાનું પ્રભુત્વ વધાર્યું. કળા અને કરે. લોકોના હૃદયને જીતી શકે એની જ સ્થાપત્ય ખીલવ્યાં ને ઈરાન, અફઘાનિસ્થાન, ખરી છત છે, ને વિજય તે ધર્મને હાય મધ્ય એશિયા, કાશ્મીર ને પંજાબમાં બૌદ્ધ એ સંદેશા સાથે એમણે દૂર દૂરના દેશમાં ધર્મને દઢ કર્યો, ભારતની બહાર ધર્મ પ્રવર્તકે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org