________________
૮૪
શ્રી સદ્ગુરુ, સત્પુરુષ, સંત-જ્ઞાની પુરુષોનું માહાત્મ્ય
દંભ (કપટ-માયા) મુક્તિની લતાને માટે અગ્નિસમાન છે એટલે મુક્તિને પાંગરવા દેતો નથી. દંભ સક્રિયાને માટે રાહુનું કાર્ય કરે છે. તેની કાંતિને પ્રગટવા દેતો નથી. દંભ એ જીવ માટે મોટા દુર્ભાગ્યનું કારણ છે. તેમજ દંભ અધ્યાત્મ સુખમાં ભોગળ સમાનબાધકતા રૂપ છે. દંભ એ જ્ઞાનને પરિણમવા જ દેતો નથી. દંભ કામરૂપી અગ્નિને પ્રજજવલિત કરનાર છે, દંભ વ્રતના પરિણામોને પ્રગટવા દેતો નથી. દંભથી જીવાત્મા કદર્થના પામે છે. દંભ છે તે આત્મધર્મને પરિણમવા દેતો નથી.
સાધક નંદ ક્રિયાવાન હોય છતાં દંભ કે કપટ રહિત થયેલો હોય તો, તેની ક્રિયા અને યત્ના કર્મોની નિજરા કરનાર બની જાય છે. માટે આત્માર્થી જીવે અનર્થના કારણરૂપ એવા દંભનો ત્યાગ કરવો જોઈએ, કારણ કે સરળતા ગુણ-ઋજુતાગુણવાળાની જ શુદ્ધિ થાય છે. અધ્યાત્મ! માર્ગમાં આગળ વધવાની શરૂઆત થાય છે. દંભના ત્યાગી થવું એમ જિનેશ્વરોએ આજ્ઞા આપેલી છે.
જેણે અધ્યાત્મને સિદ્ધ કરવો છે, તેણે તો જરા સરખો પણ દંભ કરવો ઉચિત નથી. મહાન ધુરંધર તપસ્વીઓ પણ જરાક સરખો મત્સરભાવ લાવવાથી કે પોતાની તપસ્યા વધારવા માટે સાથી સાધકો સાથે કપટ-માયા કરવાથી તેઓને સ્ત્રી વેદનો ઉદય છેલ્લા ભવમાં આવ્યો હતો. દા.ત. મલ્લિનાથ ભગવાનનો જીવ, બ્રાહ્મી સુંદરીના જીવો પૂર્વે મુનિઓ હતા પણ કપટ કે મત્સરભાવથી સ્ત્રીવેદનો ઉદય ભોગવવાનો આવ્યો હતો. અધ્યાત્મ ક્રિયા દૂષિત થઈ ગઈ હતી.
ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી અધ્યાત્મસાર શ્લોક-૧૨માં કહે છે કે ‘અધ્યાત્મશાસ્ત્ર દંભરૂપી પર્વતને માટે વજ્ર સમાન છે, મૈત્રીરૂપી સમુદ્રને માટે ચંદ્રસમાન અને વૃદ્ધિ પામેલા મોહજાળરૂપી વનને માટે અગ્નિસમાન છે. એટલે કે (૧) અધ્યાત્મશાસ્ત્રનો અભ્યાસ દંભને તોડવામાં વજ્ર સમાન છે, દંભ જતાં સરળતા, નિર્દોષતા, સચ્ચાઈ પ્રગટ થવા લાગે છે. દર્શન વિશુદ્ધિ વધવા માંડે છે, મિથ્યાત્વ દૂર થવા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
