Page Text
________________
२६९०
न्यायावतार - श्लो० २९ परामर्शोत्पत्तेः, अस्खलद्वृत्तितया तथैव व्यवहारदर्शनात् । ३५ तस्मादेक एव पर्यायशब्दानामर्थ इति शब्दः । शब्द्यते आहूयतेऽनेनाभिप्रायेणार्थ इति निरुक्तादेकार्थप्रतिपादकताभिप्रायेणैव पर्यायध्वनीनां प्रयोगादिति ।। २३९. सांप्रतं "समभिरूढमतमुपवर्ण्यते-तत्र सम् ३५"एकीभावेनाभिरोहति व्युत्पत्ति
-न्यायश्भिજ અર્થ સ્વીકાર કરે છે, તેમ વિરૂદ્ધ લિંગ વગેરેના કારણે, વસ્તુનો ભેદ પણ સ્વીકારે છે. લિંગ વગેરે દ્વારા વસ્તુનો ભેદ આ પ્રમાણે જાણવો:लिंग मे = तटः (पुल्लिं), तटी (स्त्रीलिंग), तटम् (नपुंसलिंग) संध्या मे = दाराः (क्यान) कलत्रम् (वयन) tण मे = बभूव (भूत), भवति (वर्तमान11) भविष्यति (भविष्य 511) सुमेरुः 5॥२४ मे = करोति (s t२४) क्रियते (७।२.४) कुंभः पुरुष मे = एहि मन्ये (अ.स) रथेन यास्यसि (द्वि...) उपस मे = सन्तिष्ठते, अवतिष्ठते त्याहि.
વિરૂદ્ધધર્મકૃત ભેદ અનુભવતી વસ્તુને એક જ માનીને, તેમાં વિરૂદ્ધ ધર્મોનો યોગ માનવો તે બરાબર નથી, પણ તે વસ્તુને ભિન્ન જ માનવી. શબ્દનયનો સંગ્રહ શ્લોકનો અર્થ આ પ્રમાણે છે“શુદ્ધ પર્યાયો પણ ભિન્ન લિંગ, સંખ્યા વગેરેને કારણે, ભિન્ન સ્વભાવવાળા છે', એમ શબ્દનય કહે છે.
इति शब्द नय
૦ સમભિરૂઢ નયનું નિરૂપણ ૦ (૨૩૯) હવે સમભિરૂઢનયના મતને જણાવે છે- સમ્ = એટલે એકીભાવપૂર્વક તેથી એકીભાવપૂર્વક
-अर्थसंप्रेक्षण(३५४) एक एवेत्यादि । यथा शब्दनयः पर्यायशब्दानामेकमर्थमभिप्रेति तथा तटस्तटी तटमिति विरुद्धलिङ्गलक्षणधर्माभिसंबन्धाद् वस्तुनो भेदं चाभिधत्ते । न हि विरुद्धधर्मकृतं भेदमनुभवतो वस्तुनो विरुद्धधर्मायोगो युक्तः, एवं संख्याकालकारकपुरुषादिभेदादपि भेदोऽवगन्तव्यः । संग्रहश्लोकः
विरोधिलिङ्गसंख्यादिभेदाद् भिन्नस्वभावताम् । तस्यैव मन्यमानोऽयं शब्दः प्रत्यवतिष्ठते ।।
(३५५) एकीभावेनेति प्रत्येकम् । अयमभिप्रायः-यथा विरुद्धलिङ्गाद् भिद्यते वस्तु, तथा संज्ञाभेदादपि; ततो यावन्तोऽर्थस्य स्वाभिधायका ध्वनयस्तावन्तोऽर्थभेदाः, प्रत्यर्थं शब्दनिवासादिति ।
-शास्त्रसंलोक(175) "पर्यायशब्देषु निरूक्तिभेदेन भिन्नमर्थमभिरोहन् समभिरूढः" - प्रमामनय. ७।३६, जैनतर्कभा.
स्या. मं.। "वत्थुओ संकमणं होइ अवत्थुनए समभिरूढे ।" - अनुयोग., आ.नि. गा. ७५८ । "सत्स्वर्थेष्वसङ्क्रमः समभिरूढः" - तत्त्वार्थ.भा. हरि, सिद्ध. १३५ । "जं जं सण्णं भासइ तं तं
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005549 |
| Book Title | Nyayavatara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Saumyangratnavijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 408 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |