Page Text
________________
२४५७
163
न्यायावतार - श्लो० २९
२२१. अयं च यथावस्थितप्रमाणव्यापारपर्यालोचकप्रमात्रभिप्रायेण प्रमाणगोचरो दर्शितः। नयस्तर्हि किंभूतं मन्यते इति वचनावकाशे सत्याह'एक' इत्यादि । अनन्तधर्माध्यासितं
-न्यायश्भि
૦ નય વિચારણા ૦ (૨૨૧) ઉપર તો યથાવસ્થિત પ્રમાણના વ્યાપારની વિચારણા કરતા પ્રમાતાના અભિપ્રાયથી પ્રમાણનો વિષય અનંતધર્માત્મક વસ્તુ છે, પરંતુ નય તે કયા પ્રકારની વસ્તુને પોતાના વિષય તરીકે સ્વીકાર કરે છે, આ પ્રશ્નના જવાબમાં ગ્રંથકારશ્રીએ કારિકાના ઉત્તરાર્ધ દ્વારા જણાવ્યું છે કે, एकदेशविशिष्टोऽर्थो नयस्य विषयो मतः । मनताथा युस्त मेवी वस्तुना पोताना ष्टि सेवा में ધર્મથી વિશિષ્ટ વસ્તુને જ્ઞાનનો વિષય જે બનાવે તે નય કહેવાય છે. ટૂંકમાં આનું લક્ષણ આ પ્રમાણે थाय, प्रमाणप्रवृत्तेरूत्तरत्तरकालभावी परामर्शः अर्थात, प्रत्यक्ष प्रभा द्वा२। यथावस्थित अनंतधात्म વસ્તુના સ્વરૂપને ગ્રહણ કર્યા બાદ, આ નિત્ય છે અથવા આ અનિત્ય છે ઈત્યાદિ સ્વરૂપે, પોતાના
शास्त्रसंलोक(163) "नयाः प्रापकाः कारकाः साधका निर्वतका निर्भासका उपलम्भका व्यञ्जका इत्यनर्थान्तरम् ।
जीवादीन् पदार्थान् नयन्ति प्राप्नुवन्ति कारयन्ति साधयन्ति निर्वर्तयन्ति निर्भासयन्ति उपलम्भयन्ति व्यंजयन्तीति नयाः।" - तत्त्वार्थाधि. भा. १/३५/ "स्याद्वादप्रविभक्तार्थविशेषव्यंजको नयः।" - आप्तमी. १०६ / "नयन्तीति नयाः अनेकधर्मात्मकं वस्तु एकधर्मेण नित्यमेवेदमनित्यमेवेति वा निरूपयन्ति" - तत्त्वार्थहरि. तत्त्वार्थसिद्ध. १६ / "यथोक्तम्-द्रव्यस्यानेकात्मनोऽन्यतमैकात्मावधारणम् एकदेशनयनान्नयाः।" - नयचक्रवृ. पृ. ६ । "नीयते येन श्रुताख्यप्रमामविषयीकृतस्यार्थस्यांशः तदिशंशौदासीन्यतः स प्रतिपत्तुरभिप्रायविशेषो नयः" - प्रमाणनय. ७/१/ "प्रमाणपरिच्छिन्नस्यानन्तधर्मात्मकस्य वस्तुनः एकदेशग्राहिणः तदितरांशाप्रतिक्षेपिणः अध्यवसायविशेषा नयाः।" - जैनतर्कभा.। "प्रकृतवस्त्वंशग्राही तदितरांशाप्रतिक्षेपी अध्यवसायविशेषो नयः।" - नयरहस्यः, नयप्रदीप। "प्रमाणप्रकाशितार्थविशेषप्ररूपका नयाः।" - राजवा. १।३३। "वस्तुन्यनेकान्तात्मनि अविरोधेन हेत्वर्पणात् साध्यविशेषस्य याथात्म्यप्रापणप्रवणप्रयोगो नयः।" - सर्वार्थसि. १।३३। "ज्ञातृणामभिसन्धयः खलु नयास्ते द्रव्यपर्यायतः ।.... नयो ज्ञातुर्मतं मतः।" - सिद्धिवि. टी. पृ. ५१७, ५१८ । "णयादि त्ति णओ भणिओ बहुहि गुणपज्जएहि जं दव्वं । परिणामखेत्तकालन्तरेसु अविणट्ठसब्भावं।... प्रमाणपरिगृहीतार्थैकदेशवस्त्वध्यवसायो नयः" - धवला टी. पृ. ११, ८३ । "एगेण वत्थुणोऽणेगधम्मुणो जमवधारणेणेव। नयणं धम्मेण तओ होइ तओ सत्तहा सो य।" . विशेषा. गा. २६७६ / "अनिराकृतप्रतिपक्षो वस्त्वंशग्राही ज्ञातुरभिप्रायो नयः।" - प्रमेयक. पृ. ६७६ / "नयो ज्ञातुरभिप्रायः" - लघी. स्व. का. ३। "श्रुतविकल्पो वा ज्ञातुरभिप्राय वा नयः । नानास्वभावेभ्यो व्यावृत्य एकस्मिन् स्वभावे वस्तु नयति, प्राप्नोतीति वा नयः।" - आलापप./ "वस्तुनोऽनन्तधर्मस्य प्रमाण व्यजितात्मनः । एकदेशस्य नेता यः स नयोऽनेकधा स्मृतः ।।" तत्त्वार्थसार पृ. १०६ / "प्रमाणप्रतिपन्नार्थंकदेशपरामर्शो नयः" . स्या. मं. का. २८, पृ. २७४/ "उवएसो सो णओ णाम त्ति।" - आ. नि. १०५४।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005549 |
| Book Title | Nyayavatara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Saumyangratnavijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 408 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |