Nyayavatara

SR No.: 005549
Original Sutra Author: N/A
Author: Saumyangratnavijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2011
Total Pages: 408
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 172

Q१३०
0
न्यायावतार षडंशतापत्तेः, अन्यथावस्थानाभावात्, ततश्चार्थविरहात्तदुन्मुखो ग्राह्याकारोऽलीकः, तदलीकतायां ग्राहकाकारोऽपि नावस्थानमाबध्नाति, ग्राह्याभावे ग्राहकायोगात्, तदपेक्षयैव तत्स्वरूपस्थितिः, ग्राह्यग्राहकाकारविलये च बोधाकारोऽवशिष्यते, तस्य सर्वत्राव्यभिचरितरूपत्वात्, तस्मात् स एव पारमार्थिक इति । ___ ११८. अत्र प्रतिविधीयते-यदवादि संवेदनमद्वयं पारमार्थिकम्, ग्राह्यग्राहकाकारप्रवृत्तं पुनरतात्त्विकमिति, तदयुक्तम्, प्रमाणाभावात् । तथा हि-बहिरन्तश्चानेकाकारतया हर्षविषादादिभिः स्थिरस्थूरताद्यनेकधर्मपरिकरितार्थग्रहणपरिणामैश्च विवर्तमानं संवेदनमुपलभ्यते, न पुनर्वेद्यवेदकाकारविविक्तं यादृग् भवद्भिरुपवर्ण्यते ज्ञानं तादृशं कस्यचित् कदाचन प्रतीतिगोचरचारितामनुभवति, अद्वयप्रतिभासस्य स्वप्नदशायामप्यननुभूतेः । न च तत्त्वचिन्तका अपि प्रमाणमन्तरेण स्वाकूतं प्रतिष्ठापयन्तः प्रेक्षावतामवधेयवचना भवन्ति, अन्यथैकम
-न्यायश्मिસારાંશ - અવયવ-અવયવી રૂપ અર્થની સિદ્ધિ ન થવાથી, તદુમુખ ગ્રાહ્યાકાર પણ મિથ્યાઅલીક થઈ જશે, ગ્રાહ્યાકાર અલીક થતાં ગ્રાહકાકાર પણ અલીક જ બનશે, કારણ કે ગ્રાહ્યાકાર વિના તો ગ્રાહકાકારનું અવસ્થાન જ અશક્ય છે, ગ્રાહ્યની અપેક્ષાએ જ ગ્રાહકનું સ્વરૂપ ઘટી શકે છે – આમ જો ગ્રાહ્યાકાર-ગ્રાહકાકાર કંઈ જ નથી તો છેલ્લે માત્ર બોધાકાર- જ્ઞાનાકાર જ શેષ રહેશે અને આ શુદ્ધ જ્ઞાનાકાર જ સર્વત્ર અવ્યભિચરિત હોવાથી પારમાર્થિક છે.
o n 240RAuus Unadमतनो निरास - हैन ० (૧૧૮) બૌદ્ધકૃત બાહ્યર્થના અપલાપનું ખંડન આ પ્રમાણે છે – બૌદ્ધો વડે જે કહેવાયું કે “અદ્વૈતનું જ્ઞાન જ પારમાર્થિક સત્ છે, ગ્રાહ્યગ્રાહકાકારે પ્રવૃત્ત થતું સંવેદન તો અતાત્ત્વિક અને ભ્રાન્ત छ” - ते अयुक्त छ, १२५ मा वाम होस प्रभाए। नथी.
પ્રશ્ન- ઠોસ પ્રમાણ કેમ નથી ?
ઉત્તરઃ- કારણ કે બાહ્ય અને આત્યંતર-બંને સ્થળે અનેકાકારવાળા સંવેદનનો જ અનુભવ થાય છે. બાહ્યમાં, સ્થિરતા (અક્ષણિકતા), સ્થૂળતા વગેરે અનેક ધર્મોથી યુક્ત એવા અર્થને ગ્રહણ કરતું અને આત્યંતરમાં, હર્ષ વિષાદ વગેરે અનેકાકારે પરિણમતું એવું સંવેદન જોવાય છે અને જે વેદ્યવેદકાકારરહિત જ્ઞાનનું તમે વર્ણન કરો છો, તેની પ્રતીતિ તો ક્યારેય થતી નથી, કારણ કે અદ્વૈતપ્રતિભાસની અનુભૂતિ તો સ્વપ્નદશામાં પણ થતી નથી.
अर्थसंप्रेक्षण(१८३) अवधेयवचना आदेयवचसः |
-शास्त्रसंलोक(99) "योगाचारमतं त्विदम् - विज्ञानमात्रमिदं भुवनम् । नास्ति बाह्योऽर्थः । ज्ञानाद्वैतस्यैव तात्त्विकत्वात्।"
-षड्द.टी.पृ.७४ । "ग्राह्यग्राहकभावो हि नैवास्ति परमार्थतः । अपरप्रत्ययं रूपमतद्व्यावृत्तितस्तथा ।" -प्र.वा.अलं.पृ.४२७।