Nyayavatara

SR No.: 005549
Original Sutra Author: N/A
Author: Saumyangratnavijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2011
Total Pages: 408
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 167

१२५
स्वसाधनदोषाः परिहर्तव्याः, स्ववचनबाधितप्रतिज्ञत्वेन तद्वादोत्थानाभावात् । तथा हिसर्वाभावप्रतिपादकं वचोऽस्ति नास्ति वा । यद्यस्ति तर्हि प्रतिज्ञाहानिः । अथ नास्ति, सकलभावसिद्धिः, प्रतिषेधकाभावात् ।। ५ ।
११२. 'ज्ञानवादी पुनर्वेद्यवेदकाकारविकलं सकलविकल्पगोचरातीतं निर्विकल्पकं
95
न्यायावतार -
97
श्लो० ५
1
૦ન્યાયરશ્મિ -
-O
जाघ ४२शे, ते अनुभाननी प्रतिज्ञा (सर्वं शून्यम्) तो स्ववयनथी ४ जाधित थशे. भाटे ते प्रतिज्ञा द्वारा તો શૂન્યવાદનો ઉત્થાન જ નહીં થાય.
प्रश्न:- 'सर्वं शून्यम्' प्रतिज्ञा स्ववयनथी जाधित हुई रीते ?
उत्तर:- खारीते - ४ वयनथी तभे 'सर्वं शून्यम्' हो छो, ते वयन 'छे (जस्ति ) } नहीं (नास्ति) (१) ते सर्वाभावप्रतिपा वयन छे (अति) तो ४गतमा ६ ४ नथी, जेवुं तो सिद्ध નહીં જ થાય, કારણ કે સર્વભાવપ્રતિપાદક વચન તો વિદ્યમાન જ છે, માટે તમારી ‘સર્વં શૂન્યમ્’ પ્રતિજ્ઞાની હાનિ થઈ. (૨) જો તે સર્વાભાવપ્રતિપાદક વચન નથી (નાસ્તિ) તો બધા પદાર્થોની સિદ્ધિ જ થઈ જશે, કારણ કે તે પદાર્થોનો પ્રતિષેધક હવે કોઈ જ વાક્ય ન રહ્યું.
આમ ‘પ્રમાણત્વાત્’ હેતુનો શૂન્યવાદી પણ અપલાપ ન કરી શકે, તેથી અનુમાનભ્રાંતતાકથક બૌદ્ધના પ્રલાપનું નિરાકરણ થાય છે.(૫)
૦ પ્રત્યક્ષભ્રાન્તતાકથક જ્ઞાનાદ્વૈતવાદીનો પૂર્વપક્ષ ૦
(११२) ज्ञानाद्वैतवाही (योगायारभत, ४ जौद्धदर्शननो ४ खेड प्रहार छे.) ते वेद्यवेडा अररहित (ग्राह्य-ग्राउडाडाररहित), विल्परहित, निर्विल्य खेवं ज्ञान माने छे, वणी ते ज्ञान स्वसंवेहनथी ० शास्त्रसंलोक०
(95) "प्रमाणानुपपत्त्युपपत्तिभ्याम् । " - न्यायसू. ४/२/३० / "एवं च सति सर्वं नास्तीति नोपपद्यते । कस्मात् ? प्रमाणानुपपत्त्युपपत्तिभ्याम्, यदि सर्वं नास्तीति प्रमाणमुपपद्यते; 'सर्वं नास्ति' इत्येतद्व्याहन्यते । अथ प्रमाणं नोपपद्यते; सर्वं नास्तीत्यस्य कथं सिद्धि: ? अथ प्रमाणमन्तरेण सिद्धिः; सर्वमस्ति इत्यस्य कथन्न सिद्धिः ? " - न्यायभा.४/२/३०, प्रश. व्योमवती पृ. ५३२, अष्टसह.पृ.११५, सन्मति.टी. पृ.४५५, स्या.मं.का.१७, रत्नाकराव. पृ. ३२, प्रमेयक. पृ.९८ । (96) शून्यवादस्य 'निरालम्बनवादः' 'बाह्यार्थनिषेधवादः' इत्यादिरूपे प्रतिविधानं निम्नग्रन्थेषु द्रष्टव्यम्
-> मीमांसासूत्र १/१/५, शाबरभा., बृहती, पञ्जिका, शास्त्रदी, मीमांसाश्लो. शून्यवाद, विधिवि. न्यायकर्णिका पृ.१८६, न्यायसूत्र, भाष्य, ४/२/२६, न्यायवा. पृ. ५१९, न्यायाव. ता.टी.पृ.६५३, न्यायमं.पृ.५४७, सन्मति. टी. पृ. ३६६, स्या. रत्ना. पृ.१७, स्या.मं. कारि.१७, आप्तमी.का.१२, अष्टश.,अष्टसह.पृ.११५, युक्त्यनु. पृ. ५२, तत्त्वार्थश्लो. पृ. १४३, प्रमेयक. पृ.९८ । (97) "य एव कल्पितो भाव परतन्त्र स एव हि ।। " - लंका.१०/२९८ । " ग्राह्यग्राहकेन परतन्त्रस्य सदा सर्वकालमत्यन्तरहितता या स परिनिष्पन्नस्वभावः " -विज्ञप्तिमात्रतासिद्धिः पृ. ४०। "भ्रान्तिनिमित्तं संकल्पः परतन्त्रस्य लक्षणम् । " - लंका. १०/२९८ । "भ्रान्तेः सन्निश्रयः परतन्त्रः।" -महायानसूत्रालं.