Vinshati Vinshika Shabdasha Vivechan Uttararddha

SR No.: 005544
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Total Pages: 240
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 149

યોગવિંશિકા
૧૩૮ યોગથી તા(ત)áગોવરમગામો તેવા પ્રકારના ક્ષયોપશમના યોગને કારણે તસ૩ તેના જ=સ્થાનાદિ યોગના જ, પણ આ ઈચ્છાદિ ભેદો વિત્તવા હુંતિ ચિત્રરૂપવાળા થાય છે.
ગાથાર્થ:
ભવ્ય સત્ત્વોના શ્રદ્ધા, પ્રીતિ આદિના યોગથી તેવા પ્રકારના ક્ષયોપશમના યોગને કારણે સ્થાનાદિ યોગના જ ઇચ્છાદિ ભેદો ચિત્રરૂપવાળા થાય છે.
ભાવાર્થ:
પાંચમી અને છઠી ગાથામાં કહ્યું હતું તેમ સ્થાનાદિ પાંચે યોગના સામાન્યથી ઇચ્છાદિ ચાર ભેદો હોઇ શકે છે. દરેક જીવના જુદા જુદા પ્રકારના ક્ષયોપશમના કારણે તેમના સ્થાનાદિ યોગો ઇચ્છાદિ ચાર ભેટવાળા થઇ શકે છે. જીવના શ્રદ્ધા, પ્રીતિ આદિ વિશેષ આશયો જીવમાં જુદા જુદા પ્રકારના ક્ષયોપશમ થવામાં કારણભૂત છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય છે, અનુષ્ઠાન સંબંધી શ્રદ્ધા, પ્રીતિ આદિના કારણે એક વિશેષ પ્રકારનો ક્ષયોપશમ પ્રગટે છે. તે ક્ષયોપશમને કારણે સ્થાનાદિ વિષયક ઇચ્છાદિ યોગ પ્રગટે છે. તેથી જેમ જેમ શ્રદ્ધા, પ્રીતિ આદિ અતિશય પામે છે, તેમ તેમ ક્ષયોપશમનો અતિશય ભાવ થાય છે, અને જેમ જેમ સયોપશમનો અતિશય ભાવ થાય છે, તેમ તેમ ઇચ્છા આદિ યોગો અતિશયઅતિશય થાય છે.
અહીં એટલું ધ્યાનમાં રાખવું કે, શ્રદ્ધા, પ્રીતિ આદિ પણ ક્ષયોપશમભાવથી જ પેદા થાય છે અને વળી શ્રદ્ધા, પ્રીતિ આદિને કારણે જ વિશેષ ક્ષયોપશમ ભાવ પણ પેદા થાય છે કે જે ઇચ્છા આદિ યોગનું કારણ બને છે.
અહીં ગાથામાં કહ્યું છે કે ક્ષયોપશમભાવથી “સ્થાનાદિના ‘ચિત્રરૂપવાળા ઇચ્છાદિ ભેદો થાય છે. ચિત્રરૂપવાળા એટલે પરસ્પર વિજાતીય અને સ્વસ્થાનમાં પણ અસંખ્ય ભેટવાળા. ઇચ્છાદિ પ્રત્યેક પરસ્પર વિજાતીય તો છે જ એટલે કે શ્રદ્ધા આદિના યોગથી ક્ષયોપશમને કારણે કોઇકને સ્થાનાદિયોગવિષયક ઇચ્છા થાય, તો વળી કોઇકને સ્થાનાદિયોગવિષયક પ્રવૃત્તિ થાય. આમ, ઇચ્છાદિ પરસ્પર વિજાતીય તો થાય પણ ઇચ્છા આદિમાં પણ અસંખ્ય ભેદો પ્રાપ્ત થઇ શકે છે. એટલે કે સ્થાનાદિ યોગનો ઇચ્છા ભેદ પણ અસંખ્ય પ્રકારનો હોઇ શકે છે.
શ્રદ્ધા એટલે શાસ્ત્રમાં જે સ્થાનાદિનું વર્ણન છે તેનો સ્થૂલ કે સૂમ બોધ હોવો અને એવો વિશ્વાસ હોવો કે આ સ્થાનાદિને આ પ્રકારે સેવવાથી જ, આ સ્થાનાદિ આત્માને મોક્ષની સાથે યોજે છે, તે સ્થાનાદિ સંબંધી આવા પ્રકારની અંતરંગ રુચિ એ જ