________________
૧૦૯
0 પ્રાયશ્વિત્તવિંશિકાd
અવતરણિકા:
પૂર્વની ગાથામાં બતાવ્યું કે ચિત્તની અશુદ્ધિથી પાપકર્મ બંધાય છે અને ચિત્તની શુદ્ધિથી તે પાપ દૂર થાય છે. હવે કૃત્યકર્મમાં પણ ચિત્તની અશુદ્ધિથી જે પાપ બંધાયું હોય તે પણ પ્રાયશ્ચિત્તથી નાશ થાય છે, તે બતાવતાં કહે છે -
किच्चे वि कम्मणि तहा जोगसमत्तीइ भणियमेयं ति ।
आलोयणाइभेया दसविहमेयं जहा सुत्ते ।।५।। कृत्येपि कर्मणि तथा योगसमाप्त्या भणितमेतदिति ।
आलोचनादिभेदाद्दशविधमेतद्यथा सूत्रे ॥५॥ અqયાર્થ:
તહાં નામીફ તે પ્રકારના યોગની સમાપ્તિથી વિન્ને વિ વર્મા કૃત્ય પણ કર્મમાં રૂચે આ=પ્રાયશ્ચિત્ત મણિયમ્ કહેવાયું છે. મનોફિમેય આલોચનાદિના ભેદથી વિરમેયં દસ પ્રકારનું આ=પ્રાયશ્ચિત્ત છે નહી જે પ્રકારે સુરે સૂત્રમાં બતાવેલ છે. ત્તિ પાદપૂર્તિ માટે છે. એક અકૃત્ય કર્મમાં તો પ્રાયશ્ચિત્ત છે, કૃત્યકર્મમાં પણ આ પ્રાયશ્ચિત્ત કહેવાયું છે. તેનો વિથી સમુચ્ચય થાય છે. ગાથાર્થઃ
તે પ્રકારના યોગની સમાપ્તિથી કૃત્ય પણ કર્મમાં પ્રાયશ્ચિત્ત કહેવાયું છે. આલોચનાદિના ભેદથી દશ પ્રકારનું પ્રાયશ્ચિત્ત છે, જે પ્રકારે સૂત્રમાં બતાવેલ છે. ભાવાર્થ:
પૂર્વની ગાથામાં કહેલું કે સંક્લેશાદિના ભેદથી ચિત્તની અશુદ્ધિ થાય છે, અને તે સંક્લેશ જેમ અકૃત્યકર્મ કરવાથી થાય છે, તેમ કૃત્યકર્મ પણ જો અનાભોગ, સહસાત્કાર કે પ્રમાદાદિથી કરવામાં આવે તો ત્યાં પણ સંક્લેશ વર્તે છે. આ સંક્લેશથી પાપકર્મ બંધાય છે, જેની શુદ્ધિ અર્થે તે કૃત્યકર્મની સમાપ્તિ થયા પછી જે પ્રકારે કૃત્યકર્મના યોગની સમાપ્તિ થઇ હોય તે પ્રકારે તેનું પ્રાયશ્ચિત કરવું જોઇએ, એવી શાસ્ત્રમર્યાદા છે. આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે કૃત્યકર્મ કે અકૃત્યકર્મના સેવનમાં થતા સંક્લેશના ભેદ પ્રમાણે પ્રાયશ્ચિત્તની પ્રાપ્તિ થાય છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
