Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 700

सुमन्थाः परममन्थाः। पुमान् परमपुमान्। गौः सुगौः। सखा सखायौ सखायः परमसखा परमसखायौ परमसखायः। चत्वारः परमचत्वारः। अनड्वाहः परमानड्वाहः । त्रयाणाम् परमत्रयाणाम् ॥
त्यदादिविधिभस्त्रादिस्त्रीग्रहणं च ॥२६॥
સુમળ્યાઃ પરમમળ્યાઃ (પણ થાય), પુમાન (ની જેમ) પરમપુમાન (પણ થાય),ૌઃ (ની જેમ) પરમૌઃ (પણ થાય), સવા સવા સહાયઃ (ની જેમ) પરમસતા પરમવાથી પરમસવાડ (પણ થાય), ત્વરઃ (ની જેમ) પમવત્વારઃ (પણ થાય), મનસ્વાન (ની જેમ) પરમાનવાન (પણ થાય) અને ત્રથામ્ (ની જેમ) પરમત્રથાણામ્ (પણ થાય).
ત્યાદ્રિ ને લગતા વિધિ કહ્યો છે ત્યાં, મત્રા વગેરેનું ગ્રહણ કર્યું છે ત્યાં, અને સ્ત્રી શબ્દનું ગ્રહણ છે ત્યાં (તદન્તનું ગ્રહણ થાય તે પણ (પ્રયોજન) ||ર ૬|| 388
શકે તે પ્રયોજન છે. તું અને મનડુત્ સર્વનામસ્થાન પર થતાં તુનહુહો મુદાત્ત પ્રમાણે દિ પૂર્વે મામ્ થઇને અત્યાર , મનવાન अनड्वाही अनड्वाहः अनड्वाहम् अनड्वाही थाय छ तम तन्तने ५५५ थाय थी परमचत्वारः, परमानड्वान् परमानड्वाही પરમાનવી વગેરે સિદ્ધ થાય તે પ્રયોજન છે. પ.બ.વ.નો મામ્ પર થતાં ત્રિ નો રથ આદેશ થઇને ત્રયાત્ તેમ તદન્તમાં પણ ત્રય આદેશ થઇને પરમત્રયમ્ સિદ્ધ થઇ શકે તે પ્રયોજન છે. શ.કો (ભા.૧,પૃ.૨૯૪) માં પરમપન્થા: પાઠ છે, પરંતુ કિ.વા.શા. મ, હિ,ચારુ., યુ.મી માં સુન્ધાઃ પાઠ છે. કે.નોંધે છે કે પ૨મળ્યાઃ એ પાઠ કેટલેક સ્થળે મળી આવે છે પણ તે યોગ્ય નથી, કારણ કે થન અંતે હોય ત્યારે ત્રાવપુરગ્ધ પ્રમાણે -કાર સમાસાન્તનું વિધાન કરેલું છે, પરંતુ ન પૂનના થી જે નિષેધ કર્યો છે તે પૂનામાં સ્વતિ | હર્તવ્યમ્ એ (વા.) ને પ્રતાપે સુ ને લાગુ પડશે તેથી રોમનઃ ન્યાઃ એ વિગ્રહ વાક્યનો શુતિપ્રાયઃા પ્રમાણે સમાસ થતાં સુપન્યાઃ થશે તે તદન્તનું ઉચિત ઉદાહરણ થશે. શો માં પણ કેટલેક સ્થળે મૌઃ એમ જે પાઠ છે તે અપપાઠ છે, કારણ કે નોરતદ્ધિતવિદ | પ્રમાણે તપુરુષમાં અંતે નો શબ્દ છે તેથી સમાસાન્ત ટ થાય છે. પરિણામે સુૌઃ એ જ તદન્તનું યોગ્ય ઉદાહરણ છે.ભ.દી. કહે છે કે પરમપન્યા,પરમઃ એ ઉદાહરણો ભાગમાં આપ્યાં છે ત્યાં સમાસાન્તની તકલીફ રહે છે તેથી કે. એને અપપાઠ કહે છે. નહીં તો સમાસાન્તવિધિ અનિત્ય છે એમ કહીને સમાધાન થઇ શકે અથવા અહીં પરમ્ એટલે બીજું (ઉદાહરણ) અપભ્યાઃ , મૌઃ અને પથો વિભાવ પ્રમાણે નમૂતત્પષ માં વિકલ્પ સમાસાન્ત ન થવાથી અપભ્યાઃ એ સાધુ પ્રયોગ થશે.(શ.કી.ભા.૧,પૃ.૨૯૪). 388
િિધ વગેરે પ્રમાણે ત્વનું સ્થઃ અને તદ્ નું સઃ થાય છે તેમ તદન્તને પણ થાય એ પ્રયોજન છે જેથી રોમન નો સમાસ કરતાં તતઃ વગેરે સિદ્ધ થાય.અહીં ત નો અત્યાઃ કેન્તિા વર્ષે પ્રમાણે સમાસ નથી લેવાનો, કારણ કે તેમાં તત્ નો અર્થ ઉપસર્જન હોવાથી સમાસ તિત૬ એમ થશે મત્સા-િ- ઉત્તરના આચાર્યો પ્રમાણે મàષાનાિદીવાનપૂર્વાળામપા થી માત્રા વગેરેના મ-કારનો ટૂ-કાર આદેશ થતો નથી તેથી મસ્ત્રી ને અલ્પના અર્થમાં ગન્ધા થી જ થઇને મનાવતા થી ટાજૂ થઈને માત્ર અને પ્રત્ય
સ્થાન્ઝિાતૂ૦ થી મા નો ર્ થઈને માં થાય છે તેમ તદન્તને પણ થઇને નિતા મસ્ત્ર ચા નો સમાસ કરતાં નિમંત્રા, નિમંત્રિત તેમ જ વહેંચઃ મધ્યઃ વચઃ સા નો વઘુમલી અને વઘુમત્રિા થાય એ પ્રયોજન છે. સૂત્રમાં નપૂર્વાગામ એમ એ શબ્દ પ્રયોજયો છે તેથી સૂત્રનિર્દિષ્ટવિધિ અન્યપૂર્વ હોય તેને તથા કેવળને પણ થશે તેમ સમજાય છે તેથી નપૂર્વાનામ્ એમ નહીં કહેવું પડે. એ વચન મંદબુદ્ધિની વ્યક્તિને સમજાય તે માટે અનુવાદ રૂપે જ છે (કા.).સ્ત્રી -- અનાદ્રિ પ્રત્યય પર થતાં ત્રિયા: ' સૂત્ર પ્રમાણે હું થઈને સ્ત્રિથી સ્ત્રિઃ થાય છે તેમ તદન્તમાં પણ તે આદેશ થઇને રાત્રિથી રાત્રિથઃ સિદ્ધ થાય તે પ્રયોજન છે.
६३५