Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 656

स्वस्य च स्वरूपस्येति । किं प्रयोजनम् । स्वाद्यर्थम् । स्वे पुषः। स्वपोषं पुष्यति। रैपोषम् विद्यापोषम् गोपोषम् अश्वपोषम् ॥ जित्पर्यायवचनस्यैव राजाद्यर्थम् ॥७॥ जिन्निर्देशः कर्तव्यः। ततो वक्तव्यं पर्यायवचनस्यैव ग्रहणं भवति। किं प्रयोजनम्। राजाद्यर्थम्। सभा राजामनुष्यपूर्वा। इनसभम्। ईश्वरसभम्। तस्यैव न भवति । राजसभा। तद्विशेषाणां च न भवति । पुष्यमित्रसभा चन्द्रगुप्तसभा॥ झित्तस्य च तद्विशेषाणां च मत्स्याद्यर्थम् ॥८॥ झिनिर्देशः कर्तव्यः। ततो वक्तव्यं तस्य च ग्रहणं भवति तद्विशेषाणां च। किं प्रयोजनम्। मत्स्याद्यर्थम्। पक्षिमत्स्यमृगान्हन्ति ।
વ પુષ્યતિ રોષમ્
તેમ પોતાના સ્વરૂપનું પણ (ગ્રહણ થાય છે). શું પ્રયોજન ? સ્ત્ર વગેરે માટે (જેથી) હૈ પુષઃ પ્રમાણે ધનપોષમ્ વિવાઘોષમ્ અશ્વઘોષમ્ નોપોપમ્ (વગેરે સિદ્ધ થાય). નિત્ (નિર્દેશ કરવો જોઇએ) અને પર્યાયવાચીનું જ (ગ્રહણ થશે) એમ રાન વગેરે માટે કહેવું જોઇએ) ISા 26
નિત્ (ન-કારને ડૂત કરીને નિર્દેશ કરવો જોઇએ) ત્યાર પછી કહેવું જોઇએ કે પર્યાયવાચીનું જ (ગ્રહણ થાય છે. (તેનું) શું પ્રયોજન ? રાન વગેરે માટે, એટલે કે સમ રાંનામનુષ્યપૂર્વા (પ્રમાણે) નસમન્ રૃશ્વરસમસ્ (થઇ શકે, પરંતુ) તે (રાન શબ્દનું પોતા) નું જનથી થતું (જેમ કે) રાસમા અને તેના વિશેષોનું પણ (ગ્રહણ) નથી થતું, જેમ કે, પુષ્યમિત્રસમા,ચન્દ્રગુપ્તતમ |
શિત્ (નિર્દેશ કરવો જોઇએ) અને તેનું અને તેના વિશેષોનું (ગ્રહણ થાય છે તેમ ) મા વગેરેને માટે કહેવું જોઇએ) ૮ 26 શિત (૨-કારને દત્ કરીને) નિર્દેશ કરવો જોઇએ. ત્યાર પછી કહેવું જોઇએ કે તેનું ગ્રહણ થાય છે અને તેના વિશેષોનું પણ (ગ્રહણ થાય છે). શા માટે કહેવું જોઇએ)?મા વગેરેને માટે, જેથી) પશ્ચિમચન્હન્તિા પ્રમાણે
26% પ-કારને ત્ તરીકે લગડીને કહેવું જોઇએ કે જેને તે લગાડ્યો છે તે દ્વારા તેનાપર્યાવાચીનું, તેના વિશેષોનું તેમ જ તેનું પોતાનું ગ્રહણ થાય છે.તેથી પુષઃા માં નું ગ્રહણ કર્યું છે તેથી માત્મા, માત્મીર, જ્ઞાતિ, ધન, રે વગેરે તેના પર્યાયો [માત્માત્મીયજ્ઞાતિધનવનઃ સ્વરાધૂંદા (કા))નું ગ્રહણ થવાથી માત્મપોષમ્, ધનપોષન્ , રોષ, માતોષ, અશ્વોવમ્, શોષ વગેરેમાં પુ ને કરણ ઉપપદ થતાં મુન્ પ્રત્યય થઇને ઇષ્ટ સિદ્ધિ થશે. વા(૬) માં ૧નું ગ્રહણ કર્યું છે તેથી પર્યાય ઉપરાંત સ્વ શબ્દનું પોતાનું ( હૃપમ) પણ ગ્રહણ થતાં વોવમ્ માં પણ મુન્ થશે. 265 સમા નામનુષ્યપૂર્વા સૂત્રમાં જાનનને ન-કારને ર તરીકે લગાડીને નિર્દેશ કરવો જોઇએ અને સાથે સાથે કહેવું જોઇએ કે તે દ્વારા તેના પર્યાયોનું જ ગ્રહણ થાય છે. તેથી શાનદ્ ના પર્યાય ન , ફ્રેશ્વર ના, અંતે સમા શબ્દ હોય તેવા નિસમન્, ફ્રેશ્વરસમમ્ વગેરે નપુંસકલિગ તપુરુષ થશે. પરંતુ રનન સાથે રાનમા જ થશે, રાનમમ્ નહીં થાય, કારણ કે સૂત્ર દ્વારા માત્ર પર્યાયોનું ગ્રહણ થશે સ્વરૂપનું કે વિશેષોનું નહીં થાય. તેથી પુષ્યમિત્રસમા , ચન્દ્રગુપ્ત સમા એમ જ થશે, કારણ કે પુષ્યમિત્ર અને ચન્દ્રગુપ્ત વિશિષ્ટ રાજાઓ, અર્થાત્ વાન ના વિશેષ છે. 266 સમસ્યકૃIનિ હન્તિા સૂત્રમાં -કારને ત્ કરીને નિર્દેશ કરવાથી પક્ષી વગેરેના સ્વરૂપનું તેમ જ તેમના પર્યાયોનું ગ્રહણ થશે.તેથી
ક્ષિાઃ દન્તિ પાક્ષિક:| મન નિ માતિરાવઃ એમ સ્વરૂપ ગ્રહણથી થશે અને વિશેષોનું ગ્રહણ થતાં રાિિન: રાશિ વગેરે થશે, પરંતુ પર્યાયવાચીનું ગ્રહણ ન થતાં નિહાન વૃત્તિા નિમિષાનું ન્તિા માં જૂ નહીં થાય કારણ કે મના અને મનિમિષ એ મીના પર્યાય છે વિશેષ નથી.