Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 64

પ્રયોજન-- તિ, વિતું વગેરે પ્રત્યયાના લોપ થયા પછી તે પ્રમાણે થતા ઉદાન વગેરે સ્વર ન થાય તે પ્રયોજન છે. ઈન , મીન પર થતા સર્વનામસ્થાન પ્રત્યયના સુ% થવા છતાં પચમચોઃ સર્વનામરચાને પ્રમાણે આદિ ઉદાત્ત થાય છે તે પ્રત્યયલક્ષણથી ન થાય તે પ્રયોજન, (ઉદર્વત જવામાં) ઉદના નો રફ કરવાનો લય ત્યાં પ્રત્યયલણ ન થાય તે પ્રયોજન. ટૂંકમાં અહીં અંગાધિકારમાં ઉગતું , ઉત્ સ્વર "વાં કેટલાંક કાર્ય પ્રત્યયલક્ષણથી થાય છે અને અન્યત્ર (જેમ કે રોડમુરા જવાંમાં) કાઇક કાર્ય નથી થતું.
ઉોડ–જૂર્વ ૩૫ધા ? ? દૂધ // અન્ય વન પર્વ રહેલ વર્ણન. ૩પધા સંજ્ઞા છે.
तस्मिन्निति निर्दिष्टे पूर्वस्य ॥११॥६६॥ तस्मादित्युत्तरस्य ॥१।१।६७ ।। આ બન્ને મુખ્ય નિયમાર્ચ છે, જયારે સપ્તમીનું ઉચાગ કરી ને કાર્યનું વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય ત્યારે જ અવ્યવહિત પૂર્વ હવે તને જ કાર્ય થાય છે તે રીતે સ્ત્રમાં પંચન્તનું ઉચ્ચારણ કરીને કાર્યનું વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તો જે અવ્યવહિત રીત ઉચ્ચારવામાં આવેલ પર હોય તેને જ કાર્ય થાય છે પરંતુ સૂત્રમાં પંચમી અને સપ્તમી બન્નેનું ઉચ્ચારણ કરવામાં આવ્યું લય તા વિ પ્રતિપધથી તર-માદ્રિત્યુત્તરા પ્રમાણે કાર્ય થાય છે.
स्वं रूपं शद्वस्याशद्वसंज्ञा ॥११।६८ ॥ સત્ર (જેમ કે શર્ટ ) માં " શબ્દ (જેમ કે નું ગ્રહણ કરી ને કોઇ કાર્યનું વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તે તેના પર્યાયવાચી (4મ કે હ્ર) નું અથવા તેના અર્થ (જેમ કે અંગારા) ને તે કાર્ય ન થાય તે માટે આ સ્ત્ર રચવામાં આવ્યું છે. ભાગમાં આનું પ્રત્યાખ્યાન કરવામાં આવ્યું છે, તો રણ કે આ સ્ત્ર કરવામાં આવે તો પણ પશુ, પત્યમ્, વતા વગેરેનું તા લોકિક અર્થમાં જ લેવાના છે, ઉર્દવ | "વામાંતું શબ્દ, " લવાશે અર્થ નહીં, કારણ કે પાર્વાપર્ય ન થઇ શકવાને લીધે અર્થને દવ ન થઇ શકે. એટલ કે અર્થની પાછળ ટ ન આવી શકે. વળી સૂર્યાપ્રતિપદ્રવત્ એ. અધિકાર સત્ર પણ સુચવે છે કે પ્રત્યય પ્રાતિ પદિક - ની પછી આવે છે તેના અર્થની પછી નહીં. મંત્ર વગેરેમાં ત્રીજ, અનુપ એમ કહેવામાં આવે ત્યારે ત્રટ વગેરે શબ્દને બાધ નહીં થાય પણ શાસ્ત્રના સામર્થ્યને કારણે તે તે શબ્દના અર્થ સમજાશે.
31શુદ્ધિત્સવસથ વાકય ? ? . ઉપ પ્રત્યાહારમાંના રવર તેમ જ, ,૨ અને ન્ એ વ્યંજનો પોતાના વર્ણન સુચવે છે. પરંતુ ા છેવામાંના અનુવૃત્તિનિર્દશ રૂપ ૩- કાર વગેરે સવર્ણનું ગ્રહણ નહીં કરે. વળી એ સામ્પ્રત સનારાંમત ૩: જવાં સૂત્રમાં જેનું વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તે ૩- કાર વગેરે પોતાના સવર્ણના નિર્દેશ નહીં કરે. જો એ રીતે સર્વ પ્રકારના સવર્ણને સુચવે તો અતિવ્યાપ્તિ થાય તે નિવારવા સ્ત્રકારે તપરસ્ત રિઝરI? I૭૦ || એ સ્ત્ર કર્યું છે તેથી જ ઉજૂ ની પછી લગાડવામાં આવ્યા હોય તે જ પ્રકારના પોતાના વર્ણને જ સચવશે બધા જ રાવર્ણને નહીં.
आदिरन्त्येन सहेता ॥११॥७॥ આ સ્ત્ર પ્રત્યાહાર કેમ બને છે તેના નિર્દેશ કરે છે.
ન વધ-
તન્તરચ ા ા ા૨ ત્રિમાં જે વિપણનું પ્રહણ કરીને વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તે અને અન્ત ય તે વિશંખને પણ તે સૂત્ર લાગુ પડી શકે તે માટે આ સંજ્ઞા સ્ત્ર કરવામાં આવ્યું છે. જેમ કે જો યતા સત ફૂડ્ઝ અહીં ઉજૂ અને શત્ એ વિશેષણો દ્વારા અનુક્રમે
પS