Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 61

શ: સંવ ઈ વાંમાં, યથાસંખ્ય ન્યાયથી સિદ્ધિ નથી થતી તથી પ્રસ્તુત ત્ર જરૂરી છે. સ્ત્રમાં સ્થાન શબ્દનું ફરી થી ગ્રહણ કરીને સૂચવ્યું છે કે જયાં અનેકવિધ આન્તર્યું હોય ત્યાં સ્થાનને કારણે થતું આન્તર્ય વધુ બળવાન છે. સૂત્રમાં તમન્ સ્કીન ચવ્યું છે કે જેનાં સ્થાન અને પ્રયત્ન સમાન હોય તે અન્તરતમ થશે. જયાં સ્થાની એક હોય અને આદેશ અનેક હોય. ત્યાં સર્વના પ્રસંગ નિવારવા માટે આ સન્ન કરવામાં આવ્યું છે. આ સ્ત્રના થાનેદન્તરતમ ડરાપર: | એમ સંહિતાપાઠ લેવામાં આવ તા સ્થાનૈડન્તરત અથવા સ્થાનડન્તરતમ: અમ છેદ કરતાં સ્થાન આમાંથી વધારે સમય ન હોય તે સ્થાન ના આદેશ, કરવા જોઇએ અથવા, આદશોમાંથી સાથી સમાન હોય તે કરવા જોઇએ એમ સમજાશે. જો કે વ્યવહારમાં ના સમાન. હોય તે તેની સાથે જાય છે તમ સ્થાની- આદેશનું થશે. ત્રર વર્ણનો. ગણ કે વૃદ્ધિ કરવાનાં હોય ત્યાં સર્વાદશ નહીં થાય તે ચર્ચાને નાશ્વત પરથ ન્યાયે તેનું સમર્થન કર્યું છે. પ વર્ષા અને -ફારનો આદેશ મુકવાના હોય ત્યાં, ૩ વર્ણ આદશ થાય,
ફરપુરપુર : III III. આ ત્ર દ્વારા ત્રા- કારના સ| આદેશ થાય છે અને તે ઉપર થાય છે એમ કહેવામાં આવે છે કે ત્રા- કારના ૩પ તેમ જ અન્ન
ય તવા આદેશ થાય છે. પરંતુ એ આદેશ પર થાય છે એમ કહેવામાં આવે છે ? બન્ને પક્ષે દોષ આવે છે. ત્રણ વર્ણને સ્થાને થતા આદેશને ન્ લગાડવા જોઇએ અને ગુખ કરવા હોય તો સ્થાનેડાન્તરતમ: 1 થી ૩ર જ થશે એમ ભાગ્યકારના મત છે. હવે, આ જ રે લાગે છે તે પૂર્વના અવયવ થશે, પરનો અવયવ થશે કે પછી કોઇનો પણ અવયવ નહીં થાય તેની ચર્ચા કરીને દરકના દાય બતાવીને અંત રફ અંત્યના અવયવ છે એમ ભાષ્ય કોર કહે છે. अन्लोऽन्त्यस्य ॥११॥५२॥ પષ્ટીના પ્રત્યય લગાડીને જ આદેશનું વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તે જેને અનુલક્ષીને કહ્યા હોય તેના અન્ય વર્ણ (અ) ને સ્થાન થાય છે. હિ. Ii I? Is II છે દિન આદેશ હોય છે. અનેક વર્ણ (૩) યુક્ત હોય તો પણ અંત્યને સ્થાને જ થાય છે. ૩ઃ પર ા ા ાપરૂ I પરને અનુલક્ષીને કહેવામાં આવેલું કાર્ય આદિ વર્ણ ને થાય છે. अनकाल्शित्सर्वस्य ॥११॥५५॥ અનેક ૩ યુક્ત આદેશ તેમ જ શત્ આદેશ સમગ્ર સ્થાની ને રસ્થાન થાય છે. આ પરિભાષા સ્ત્ર છે તેમાં પ્રથમ સત્ર સામાન્ય નિયમ કરે છે જયારે છેલ્લાં બે તેનાં અપવાદ છે,
આહ્નિક ૮:
स्थानिवदादेशोऽनल्विधौ ॥११॥५६॥ આદેશ ની જ સ્થાની સંજ્ઞા ન થાય તે માટે આ સ્ત્રમાં વત્ પ્રયોજીને અતિદેશ કર્યો છે અને સારા શબ્દનું ગ્રહણ કર્યું છે તેથી કોઇ પણ આદેશ સ્થાની દવા ગણાશે. ગુરુપુત્ર ગુરુથી ભિન્ન હોવા છતાં ગુરુત ગુરુપુત્રે એમ કહેવામાં આવતાં ગુરુપુત્રને ગુરુ જેવો ગણવામાં આવે છે તેમ આદેશ સ્થાનીથી ભિન્ન હોવા છતાં સ્થાનવાઃ એમ કહ્યું હોય તો આદેશ વિશે સ્થાનિભાવના અતિદગ કરવામાં આવે છે તથા કાર્ય સ્થાનનું થાય તે આદેશ ને પણ થશે. જો કે એક મર્ ઉચારીને તેને લગતા વિધિ કર્યા હોય ત્યાં આદેશ સ્થાનિવત્ નહીં થાય. અતિદેશ સામાન્યનો કે વિશેષના થાય એમ બેમાંથી એક પક્ષ સ્વીકારવાથી આવતા દાય બતાવ્યા પછી બન્ને પક્ષ સ્વીકારવા એમ નિર્ણય કરે છે. સૂત્રમાં અનલ્વિ એમ કહ્યું છે તેથી જયારે વિશેષનાં અતિદશ હોય ત્યારે સ્થાની ૩ વર્ણ હોય તો તે કારણે થતા વિધિના નિષેધ થશે.