Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 585

कंसीयपरशव्ययोर्यजञौ लुक् च । इति प्रकृतेरपि लुक्प्राप्नोति । प्रत्ययग्रहणान्न भवति। गोनिवृत्त्यर्थेन तावन्नार्थः॥ योगविभागात्सिद्धम् ॥३॥ योगविभागः करिष्यते। गोरुपसर्जनस्य। गोऽन्तस्य प्रातिपदिकस्योपसर्जनस्य ह्रस्वो भवति। ततः स्त्रियाः। स्त्रीप्रत्ययान्तस्य
વસીય રાવ્યર્થગગ વા પ્રમાણે પ્રકૃતિનો પણ સુન્ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પણ (સૂત્રમાં) પ્રત્યયનું ગ્રહણ કરવાથી નહીં થાય."ો નો સુ% અટકાવવા માટે તો (પ્રત્યય ગ્રહણ ) કરવાની જરૂર નથી. યોગવિભાગ કરવાથી (તે) સિદ્ધ થાય છે [૩] (અહીં) યોગવિભાગ કરવામાં આવશે : ગોપસર્નનWા (એમ એક ભાગ) અર્થાત્ ઉપસર્જનભૂત નો શબ્દ જેને અન્ત હોય તેવા પ્રાતિપદિકનો હસ્વ થાય છે. તે પછી સ્ત્રિયા એમ (સૂત્ર કરીશું), એટલે કે ઉપસર્જનભૂત સ્ત્રી પ્રત્યયાન્ત જેને અન્ત હોય તેવા
યુક્ત છે તેથી ત્રિમ્ અધિકાર નીચે જેનું વિધાન કરવામાં આવ્યું છે તેવા સ્ત્રી પ્રત્યયનું અહીં ગ્રહણ થશે. તેનો તદન્તવિધિ થતાં પ્રત્યયાન્ત એટલે કે પ્રકૃતિ સહિત પ્રત્યયનો સુ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. તે નિવારવા માટે પ્રત સૂત્રમાં પ્રત્યય શબ્દનું ગ્રહણ કરવું જરૂરી છે એમ ન કહેતાં માત્ર 7 ની નિવૃત્તિ માટે એમ શા માટે કહ્યું છે? એ પ્રકારની શંકાને લક્ષમાં રાખીને કે. કહે છે કે નરેન્દ્ર જેવાં સ્થળે તો સુવતદિત માંથી સ્ત્રી અર્થાત્ સ્ત્રી પ્રત્યાયની અનુવૃત્તિ થાય છે. એ રીતે સુવતિમાં પ્રત્યાયનો નિર્દેશ થતો હોવાથી નિર્વિયમનારા મન્તિા એ ન્યાય પ્રમાણે સ્ત્રીપ્રત્યયનો જ (એટલે કે ઈન્ પ્રત્યય અને માનુ આગમ નો) સુ થશે, પ્રત્યયાન્ત(ન્દ્રા) નો નહીં થાય. પરંતુ જો ની નિવૃત્તિ માટે તો સૂત્રમાં પ્રત્યય શબ્દનું ગ્રહણ કરવું પડશે. અહીં શંકાકાર કહે છે કે તપુરુષમાં નો ને ટ નું વિધાન કરનાર રિદ્ધિત િમાં અશ્વિત એમ જે પ્રતિષેધ કર્યો છે તેથી જ્ઞાપન થાય છે કે સૂત્રમાં પ્રત્યયગ્રહણ ન કર્યું હોય તો પણ નો પ્રકૃતિનો સુન્ન થતો નથી. મિઃ મિઃ જીતઃ (:). અહીં નહીતાર્થ માં થએલ ઠ નો મધ્યપૂર્વો થી સુજૂ થતાં સમાસને અંતે ગો થબ્દ નથી રહેતો તેથી એ સૂત્ર પ્રમાણે ટર્ સમાસાન્ત પ્રાપ્ત થતો જ નથી તેથી જે પ્રતિષેધ કર્યો છે તે નિરર્થક થઇને જ્ઞાપન કરે છે કે જે શબ્દનો સુન્ન થતો નથી.પરંતુ એમ કહેવું યોગ્ય નથી, કારણ કે સમાસાન્ત ટર્ કર્યા પછી પણ પર હોવાથી હું થઇ શકે તેથી પ્રતિષેધ નિરર્થક થઇને જ્ઞાપન કરે છે કે જો શબ્દનો સુન્ન થતો નથી. વાસ્તવમાં રજૂ સમાસાન્ત થાય તે પૂર્વે જ થાય છે તે નિવારવા નોરતષ્ટિત સૂત્રમાં કરેલો પ્રતિષેધ સાર્થક થશે પરિણામે જ્ઞાપન નહીં થાય તેથી ગો નો કુ નિવારવા માટે સૂત્રમાં પ્રત્યય શબ્દનું ગ્રહણ કરવું પડશે.
ન્ ધાતુને વતર્વિસિનિમિfખ્યઃ સ ા (ઉ.સૂ.૩૪૨) થી સ લાગીને જીંસ થાય છે અને પરાક્ શiાતિ એ અર્થમાં માહ્યરોઃ નિરખ્યા દિશા (ઉ.સૂ.૩૩) થી ૩ લાગીને પરશુઃ થયો છે. ત્યાર બાદ પ્રવીતા | એ અધિકાર નીચેના તબૈ હિતમ્ થી ૪ (૬) લાગીને વસીય તથા પરશુ ને ૩ વાદ્રિો – 1 થી --મોનઃ થી ગુણ--પરો -–વાન્તો થિ --પરાર્થે થતાં તસ્ય વિIRઃા એ અર્થમાં વસીય રાલ્યોર્જગનૈ જા થી ઇંસી ને ચન્ અને પરશુ ને મન્ લાગીને તેનો સુન્ન થાય છે. અહીં સમુદાયનો ષષ્ઠી દ્વારા નિર્દેશછે તેથી પ્રકૃતિનો પણ સુ થવાનો પ્રસંગ આવે છે પરંતુ પ્રકૃત સૂત્રમાં પ્રત્યય શબ્દનું ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું હોય તો પ્રકૃતિનો લોપ નહીં થાય. તેથી શાંચ અને પારાવ સિદ્ધ થશે. 20 ગોપસર્નના એમ એક યોગ થશે.અહીં હો ના. એ પૂર્વ સૂત્રમાંથી હવઃ ની અનુવૃત્તિ થાય છે તેથી ‘ઉપસર્જનભૂત નો શબ્દાન્ત પ્રાતિપદિકનો હસ્વ થાય છે' એમ સૂત્રાર્થ થશે. ચિત્રા લાવોચ ત્રિકુ અહીં નો શબ્દ પ્રથમનિર્વિષ્ટ સમાન ૩૫ર્નનમ્ પ્રમાણે ઉપસર્જન છે તેથી ગોપસર્નની એ યોગવિભાગ પ્રમાણે ઉપસર્જન નો શબ્દ સમાસને અંતે છે તેથી પ્રશ્ન વાકેશ પ્રમાણે મો નો હસ્વાદેશ ૩ થઇને ચિત્ર] થશે.
५२०