Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 562

એ(ઉદાહરણ છે).25% એ (ઉદાહરણ) નથી, કારણ કે દીર્ઘવિધિ કરવાનો હોય ત્યાં (આદેશ) સ્થાનિવત્ થતો નથી. તો પછી આ ટાવથ ઉપરથી થતો ૌઃ (અને) પીવા ઉપરથી થતો વૈઃ એ (ઉદાહરણ છે ).259 એ (પણ ઉદાહરણ) નથી, કારણ કે વૃદ્ધિ અને માન્ આદેશ કર્યા વિના જ નો લોપ (થાય છે).પ્રત્યયલક્ષણથી વૃદ્ધિ થશે. તો પછી આ ઢમાટે (એ અર્થમાં) વતિ થાય છે, તેને અ(વિદ્યમાન) પ્રત્યય (વિવ૬) લાગીને ઃ (થાય છે, તેમ જપવતિ અવિદ્યમાન) પ્રત્યય (વિવધૂ લાગીને થતો) ઊૌઃએ ઉદાહરણ નથી કારણ કે, અહીં નિ નો સ્થાનિવર્ભાવ થાય ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ) વિવ પર થતાં જેનો લોપ થયો
258 પિકી – ના સન્નન્ત પિટિન્ ને વિવ--સંતો ટોપ થી--મેં લોપ -- પિપમ્િ પ્ર. એ.વ.માં પિઠિત્ સ્--જ્યાખ્યો થી અપૂત સ્ લોપ-વિપદ્િ . હવે માવાઝોઃ (૮-૩-૫૯)થી થએલ મૂર્ધન્ય ન્રુત્વ ની દૃષ્ટિએ અસિદ્ધ હોવાથી રસગુણો : (૮-૨-૬ ૬) પ્રમાણે --પિઠિર થતાં રેહાન્તની ઉપધાનો ર્વોપાયા ને વીર્ધા થી ઉપધા દીર્ઘ--પીર---વરવાસનો –વિપડીઃ થશે.અહીં એ લોપ સ્થાનિવત્ થાય તો પિટર રેફાન્ત ન રહેતાં દીર્ઘ ન થવાનો પ્રસંગ આવશે.અહીં જેહત્વ થાય છે તે પણ દીર્ઘની જેમ સ્થાનિવર્ભાવ નિષેધને અધીન છે. 25 જૂqને ગિનન્ત કરતાં વૃદ્ધિ અને મા--છવિ પવિ--ળનિટિ --છાત્ –-વિવધૂ થતાં--સાત્ વિવર્ પવૂ વિવ-વિત્ પ્રત્યય પર થતાંહેવીઃ
થી -પત્યુ વૃદ્ધિ એકાદેશ થઇને સૈઃ ફૂઃ થાય છે. અહીં નિ લોપ સ્થાનિવત્ થાય તો ઝ નહીં થઇ શકે, કારણ કે સ્ટાન્ ગાર્ ને સ્થાને આવ પાવિ સમજાય છે તેથી વિવ પૂર્વે વાન્ત અંગ નથી રહેતું એમ ન થાય તે માટે થટ્ટોપાવિ -પૂર્વવિતિયેના (વા.)પ્રમાણે પૂર્વવિપ્રતિષધથી ળિ લોપ પ્રથમ થતાં જૂ વિજૂ કૂ વિવ-જિ લોપ થયો છે છતાં ત્યચોરે પ્રમાણે જ છે જ એમ સ્વીકારીને મનો નિતા થી વૃદ્ધિ -- વિવ૬ વિવત્ પ્રત્યયનો સંપૂર્ણ લોપ અને વિભક્તિ પ્રત્યય પર થતાં ૌઃ વૌઃ થશે.અહીં ઉપર થયો છે તેમ માન્ થતો નથી કારણ કે માન્ થવો તે વર્ણ ઉપર અધારિત કાર્ય છે અને તેમાં પત્યયલક્ષણ થતું નથી (
વયે નાતિ પ્રત્યક્ષામા) એ પરિભાષા લાગુ પડે છે. તેથી જ વે હિતમ્ એ વિગ્રહ વાક્યનો સમાસ કરતાં ચ.એ.વ.ના ઇ નો સૂપો ધાતુ પ્રમાણે લોપ થઇને હિતમ્ થાય છે તેમાં પ્રત્યયલક્ષણ લાગુ પડે તો નો T હિતમ્ એમ સમજાતાં મર્ થવાનો પ્રસંગ આવે પણ ગત્ આદેશ વર્ણાશ્રય કાર્ય છે તેથી પ્રત્યયલક્ષણ કાર્ય નહીં થાય અને દિતમ્ સમાસ થશે. 260 જૂ ૫,ને ત્રાતોરજૂ થી મ–-સર્વધનુર્ધવ થી ગુણ--અવઃ પવા. તે પ્રાતિપદિકોને માટે વિમા એ અર્થમાં તત્વજોતિ તારે (વા.) પ્રમાણે જિ--રુવ પૂવ જ એમ થતાં વિષ્ઠવસ્ત્રાતિપસ્વિસ્થ મવતીતિ (વા) પ્રમાણે હૃષ્ઠવાવ થવાથી દિ નો લોપ-છ ટુ પત્ ર્ એ પછી વિવત્ લાગતાં (નોધર ૬૧) નો ક્ થશે, પરંતુ લોપ સ્થાનિવત્ થાય તો તેનું વ્યવધાન થતાં જૂ ન થવાનો પ્રસંગ આવશે. તેથી નિ લોપ સ્થાનિવત્ થતો નથી તેમ કહેવું પડશે જેથી ત્ વિવત્ પવૂ વિવર્ માં દ્ થઇને ધતૂરા થી વૃદ્ધિ થઇને શૈઃ પૌઃ સિદ્ધ થઇ શકે. અહીં શંકા થાય કે વિવર્તુળ (વા) પ્રમાણેવિ પર થતાં જ લોપ થયો છે તે સ્થાનિવત્ ન થાય તે તો બરોબર છે પરંતુ જૂઠવત્ ભાવને કારણે પર થતાં જે દિ લોપ થયો છે તે વિશ્વ પર થતાં નથી થયો તેથી તેનો સ્થાનિવર્ભાવ વિત્યુ દ્વારા નિવારી નહીં શ કાય. તેથી મેં-કાર(ટિ)નું વ્યવધાન થતાં
શ્નહીં થઇ શકે અને ૌઃ પૌઃ સિદ્ધ નહીં થાય. પરંતુ અહીં ‘વી સુત્ત ન થાનિવત્ ' એમ અર્થ ન લેતાં ‘વવૈ વિશ્વ પ્રતિ ન શનિવત્'એટલે કે વિશ્વ પર થતાં જે કોઇ પણ કાર્ય (વિષ) કરવાનું હોય ત્યાં લોપ રૂપી નારા સ્થાનિવલૂ નહીં થાય એમ અર્થ કરવાનો છે. તેથી વિશ્વ પર થતાં બેનિઢિા પ્રમાણે થતા ળિ લોપને તેમ જ ને કારણે જે દિ લોપ થયો છે તેને પણ સ્થાનિવર્ભાવ નિષેધ લાગુ પડશે, કારણ કે વોઃ રાહ પ્રમાણે થનાર
વિધિ પણ વિવ પર થતાં જ થાય છે. પરિણામે ત્યાં પણ નિષેધ અમલી બનતાં ળિ ને કારણે થયેલ હોવા છતાં મ લોપ સ્થાનિવત્ નહીં થાય અને જૂ થશે તેથી ઢૌ વૈઃ સિદ્ધ થઇ શકશે.અહીં કે. નોંધે છે કે વાપરે વગેરે ઉપરથી જે ઃ વગેરે ઉદાહરણ છે તે વિધિ પ્રતિ ન ચાનિવત્ એ અર્થ માટે જ આપ્યાં છે પણ તેવપતેઃ તપૂઃ એ બન્ને અર્થનું ઉદાહરણ છેવિયર્વત્રિોમથા સિધ્ધતિ પ૦) વિના ગિનન્ત નેવિદ્ થઇને
વિવ--વાઃ -- * --તન્યૂ વિભક્તિ પ્રત્યય થતાં . અહીં ન લોપ સ્થાનિવ થાય તો ન થાય, પરંતુ વિવ પર થતાં જ લોપ થયો છે તેવી સુત) તેથી સ્થાનિવત્ નહીં થાય અને ઇષ્ટ સિદ્ધિ થશે.ના. કહે છે કે યૂઃ વૌ વિધેિ પ્રતિ અર્થાત્ વિવ પર થતાં જે કોઇ વિધિ કરવાનો હોય (જેમ કે અહીં ક્ય) ત્યારે લોપ રૂપી બનાવેલા સ્થાનિવત્ થતો નથી એ અર્થપ્રમાણે પણ સિદ્ધ થશે.અહીં ક્ થયા પછી ટેક્ વિવ૬ એમ થતાં કારની વૃદ્ધિ કરવા રૂપ વિધિ વિમ્ પર થવાને કારણે નથી થતો તેથી જ લોપ સ્થાનિવત્ થાય તો કની વૃદ્ધિ થશે એ શંકા અયોગ્ય છે, કારણ કે સ્થાનિવભાવ તો જેનો આદેશ ન થયો હોય તેવા એ પૂર્વેનો વિધિ કરવાનો હોય ત્યાં થાય છે જ્યારે વિધિ તો(Tr=૨) લોપ રૂપી આદિષ્ટ પૂર્વેનો વિધિ છે તેથી ળિ લોપ સ્થાનિવ નહીં થાય. યૂઃ એ બન્ને અર્થને સાધારણ ઉદાહરણ છે તેથી ના. કહે છે કે વી સુખમ્ નાં
४९७