Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 543

ગુરુ સંજ્ઞા પણ (સિદ્ધ નથી થતી) ||૯|| 195
ન
ગુરુ સંજ્ઞા પણ સિદ્ધ નથી થતી. શ્વેષ્મા રૂ ઘ્ના પિત્તા રૂઘ્ન। વારૂ ધ્યેશ્વ। મારૂ શ્વ અહીં હૅજોડનન્ત્રાઃ સંચોનઃ। થી સંયોગ સંજ્ઞા થાય છે અને સંઘોને ર। થી ગુરુ સંજ્ઞા થાય છે.(સ્થાનિવદ્ભાવ થાય તો) રોનૃતોઽનન્ત્યસ્વાલ્વેવૈવસ્થ પ્રાપામ્। થી જે પ્લત થાય છે તે ન થવાનો પ્રસંગ આવશે.પરંતુ અમે કહીએ છીએ કે અનન્તરને (તદ્દન નિકટ હોય તેને) લગતા વિધિમાં સ્થાનિવાવ સ્વીકારે છે તેણે પણ અનન્તર રહેલ (હૅલ્ વર્ણો) ની સંયોગ સંજ્ઞા કરવી પડશે કારણ કે તે સંજ્ઞા પણ (હત્ત્વ વર્ણો) અનન્તર હોવાને કારણે થાય છે. 19
न वा संयोगस्यापूर्वविधित्वात् ॥ १० ॥
નૈપ રોષઃ । િજારામ સોનધિત્। ન વિધિ યોગાદિ સંદે। પૂર્વવવિધ મોળ /
195 અનન્તર વ્યવહિત હોય તેને લગતા વિધિમાં પણ સ્થાનિવદ્ભાવ થાય તો શ્રેષ્ના રૂ ઘ્ન વગેરેમાં ગુરુ સંજ્ઞા સિદ્ધ નહીં થઇ શકે.શ્વેષ્માન હન્તિ, પિત્ત ઇન્તિ એ અર્થમાં કર્તા મનુષ્ય ન હોય ત્યારે દ ધાતુને (અહીં છેલ્મ અને વિત્ત એ. કર્મોનો પ્રયોગ છે ) તેથી ગમનુષ્યનું પ। થી ટ એ વિશ્વ પ્રત્યય થતાં——-મહનનનરવનમાં એપઃ૦ થી ઉપધા લોપ--શ્રેષ્મ હૈં ન ઞ--દ્દો હન્તોિક્ષુ। થી 7 નો દ્--શ્રેષ્મઘ્નઃ વગેરે થશે.તેને શ્રેષ્વપ્ન દિ એમ સંબોધનમાં ન સંયોગ પર હોવાથી એમ ના અ- કારની સોળે ગુરુ । થી ગુરુ સંજ્ઞા થતાં નૂતોડનત્ત્વસ્થા થી ગુરુ સંજ્ઞાક મૈં કારનો વ્રુત થતાં જેમાં ૩ વ્ન વગેરે થશે.તેરીતે ચિત્તા રૂ ઘ્ન, તા ૩ ધ્વા, મારૂ ધ્વા થી હવે એમ્મા 3 ઘ્ન વગેરેમાં અલોપ અને હૈં। 3 વર્ષ વગેરેમાં ચા થયો છે તે સ્થાનિવત્ થાય તો ઘ્ન માં વચ્ચે ૐ છે અને ચળ (જૂ, ૧) એ રૂ કે ૐ છે તેમ સમજાશે તેથી તેમાં હજ્ વર્ણો અનન્તર ન રહેવાથી ફ્રોડન્તરા॰ થી સંયોગ સંજ્ઞા નહીં થાય તેથી સંયોગ પર ન લેવાથી તે પૂર્વેના અકાર ગુરુ નહીં થાય .પરિણામે તેનો ખુત નહીં થઈ શકે એમ અહીં દલીલ છે. અવ્યવહિત રીતે આવેલ મૂળ નો સમુદાય તે સંયોગ. એથી સંયોગ હોવું તે સમુદાય પર અવલંબે છે તેથી સંયોગસંજ્ઞા વિધિ પૂર્વધિ નથી . તેમ હોય તો ત્યાં પ્રકૃત સૂત્ર પ્રમાણે પરનિમિત્તક અનવેશ (અહીં લોપ અન પણ્ ) સ્થાનિયત નહીં થાય તેથી ગુરુ સંશાં થશે અને તેથી ભુત પણ થશે એમ કહેવું ઉચિત નથી.વળી સંયોગ સંજ્ઞા વ્યવતિને લગતો વિધિ છે તેમ પણ ન કહેવાય કારણ કે અહીં ધ્ અવ્યવહિત રીતે રહેલ છે એ દલીલ પણ યોગ્ય નથી, કારણ કે સંયોગ સંજ્ઞા ગુરુ સંજ્ઞા રૂપી કાર્ય માટે છે અને જેનો પ્લુત કરવાનો છે તે બૈં-કાર દ્વારા સંયોગ સંજ્ઞા અતિ વિધિ થશે. તેથી ધ્વ માં 7-કાર અને બ્ર્ય, ધ્ય માં પણ્ નો સ્થાનિયદ્ભાવ થશે પરિણામે હવર્ણો અનન્તર ન રહેવાથી સંયોગ સંજ્ઞા ન થતાં ગુરુ સંજ્ઞા સિદ્ધ નહીં થાય તેથી વ્રુત પણ નહીં થાય.
19 ઉપર કહ્યું કે સંયોગ સંજ્ઞા વ્યવહિત પૂર્વને લગતો વિધિ છે તો પછી હોઽનન્તાઃ૦ એમ સંયોગ સંજ્ઞા સૂત્રમાં અનન્તરનું ગ્રહણ કર્યુ છે ત્યાં સંચોગ સંજ્ઞા વિધેય તરીકે કેવી રીતે થઇ શકે ? એટલે કે અનન્તર રહેલ હત્ સમુદાયની સંયોગ સંજ્ઞા કેવી રીતે થાય એ સંકાને લક્ષમાં રાખીને અહીં દલીલ કરે છે કે વ્યવતિમાં સ્થાનિષદ્ભાવ થાય તો દોષ આવે છે એમ કહ્યું છે પરંતુ અવ્યવનિને લગતા કાર્યમાં સ્થાનિષદ્ભાવ થાય છે તેમ સ્વીકારનારને પણ દોષ આવશે, કારણ કે યશોદેશપક્ષ પ્રમાણે કાર્યનો વિચાર કર્યા વિના જ સંજ્ઞા કરવામાં આવે છે, એટલે કે કાર્ય વ્યવહિતને કરવાનું છે કે અવ્યવક્તિને એ વાતને લક્ષમાં લીધા વિનાજ સંજ્ઞા કરવામાં આવે છે. આથી સંયોગ એ અનન્તરને લાગતો વિધિ છે એમ સ્વીકારવાથી ત્યાં સ્થાનિવદ્ભાવ થશે પરિણામે દોષ આવશે.હવે જો સંયોગસંજ્ઞામાં અનન્તર રહેલ પ્રત્યેક વ્ ની સંજ્ઞા કરવામાં આવે અને અનન્તરને લગતા કાર્યમાં પરનિમિત્તક મનાવેશ સ્થાનિવત્ થાય છે તેમ સ્વીકારવામાં આવે તો પણ દોષ આવશે જ, કારણ કે પૂર્વે રહેલ ઘૂ અને ૫ને સંજ્ઞાવિધિ કરવાનો હોય ત્યારે –કાર લોપ અને ચારૂપી જે મનના આદેશ છે તે સ્થાનિવત થતાં સંયોગ સંજ્ઞા સિદ્ધ નહીં થાય. પરિણામે ગુરુ સંજ્ઞા ન થતાં ત પણ નહીં થાય. આમ ઘેપ ઊભોજ રહે છે એમ અહીં દલીલ છે.
૪૭૮
www.jainellbrary.org