Page Text
________________
अभ्यस्तस्वर अभ्यस्तस्वरश्च न सिध्यति मा हि स्म ते पिपरुः । मा हि स्म ते विर्भरुः। अभ्यस्तानामादिरुदात्तो भवत्यजादौ लसार्वधातुक इत्येष स्वरो न प्राप्नोति रेफेण व्यवहितत्वात्॥ नैष दोषः स्वरविधौ व्यञ्जनमविद्यमानवदिति नास्ति व्यवधानम् । अभ्यस्रस्वर ॥ हलादिशेष। हलादिशेषश्च न सिध्यति । ववृते ववृधे । अभ्यासस्येति हलादिशेषो न प्राप्नोति । हलादिशेष ॥ विसर्जनीय । विसर्जनीयस्य च प्रतिषेधो वक्तव्यः । नार्कुटः नार्पत्यः । खरवसानयोर्विसर्जनीयः इति विसर्जनीयः प्राप्नोति । विसर्जनीय ॥
અભ્યસ્તસ્વર--(જો રેફ અભક્ત હોય તો) અભ્યસ્તસ્વર સિદ્ધ નહીં થઇ શકે. સ્વરથી શરૂ થતા સાર્વધાતુક પ્રત્યય પૂર્વે અભ્યસ્તના આદિનો ઉદાત્ત થાય છે તે (પ્રમાણે) મા હિ સ્મ તે વિષ્ઠઃ। મા હિ સ્મ તે વિમરુઃ । માં રેફનું વ્યવધાન હોવાથી (ઉદાત્ત) સ્વર સિદ્ધ ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે. 214 એ દોષ નથી (આવતો), કારણ કે સ્વરને લગતા વિધિમાં વ્યંજન ન હોવા બરોબર (ગણાય) છે તેથી (રેફનું ) વ્યવધાન નહીં થાય. અભ્યસ્તસ્થર (ની ચર્ચા પૂરી), કલાદર્શપ- દહાદ્દિ ભાગ સંપ રહે તે પણ સિદ્ધ થતું નથી. તે ચરે માં દર્શાવવા પ્રમાણે અભ્યાસનો હરુતિ ભાગ શેષ રહેવો જોઇએ તે ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે.215 ક્રૂતિ (ની ચર્ચા પૂરી). વિસર્જનીય- વિસર્જનીચનો પ્રતિષેપ કરવો જોઇએ. નાનું । નાર્પત્વમાં આવમાનવોઈસનીઃ। પ્રમાણે વિસર્ગ થવાનો પ્રસંગ આવે છે.વિસર્જનીયાની ચર્ચા પૂરી)
214
(૪) વિપત્ત:--પૃ છત્--રિ રાય્--ઝુહોત્વાતિમ્યઃ૦થી લોપ ।--બ્રિર્વચન--તિવિપોશ્ચ। થી અભ્યાસનો ર્--શિનમ્યાંઽતમ્યઃ। થી અભ્યસ્તની પર થતા જ્ઞિ નો ખુલ્-- ફાન્ત છે તેથી ત્તિ ૬ । થી અત્ત્વનો ગુણ--(અ) વિષ્ઠઃ,(અ) વિરુઃ (અહીં મૃગામિત્। થી અભ્યાસનો રૂ થાય છે). મા નો પ્રયોગ છે તેથી ન માણ્યોને પ્રમાણે અત્ નહીં લાગે તેથી વિષ્ઠઃ, વિષ્ઠઃ એમ જ થશે. હિઁ નો અહીં અનુકૂળતા(જ્ઞાતિ) ના અર્થમાં પ્રયોગ છે તેથી ૐ હૈં। પ્રમાણે તેની સાથે રહેલ નિન્ત પિયા અને વિઠ અનુદાત્ત નહીં થાય.વાક્યમાં # નો પ્રયોગ છે તેથી સ્નોત્તરે હ। પ્રમાણે જ થયો છે. અમ્પસ્તાનામાવિઃ । પ્રમાણે વિવષ્ઠઃ,વિમહઃ માં આદિ હૈં-કાર ઉદાત્ત નહીં થાય, કારણ કે અહીં અભક્ત રેફનું વ્યવધાન છે. આ દલીલનો ઉત્તર પણ વધો જ છે.
ડાર્ક વવૃત્ત વગેરેમાં પૂર્વ-પરાણે હિંદુ --ગિરિ પાતો --પત્ ય --ાફિક કોષઃ ।--વૃત્ત હાસ્ થી ાનો પર થતાં વનવૃત્ વ અહીં રેફને અભ્યાસનો અવયવ ગણવામાં ન આવે તો તેની નિવૃત્તિ નહીં થઇ શકે અને વવૃતે એમ અનિષ્ટ રૂપ થવાનો પ્રસંગ આવશે, કારણ કે માતાના ઉદરમાં રસ હોવા છતાં ગર્મ જેમ તેનો અવયવ નથી હોતો તેમ અભ્યાસની અંદર રહેલ હોવા છતાં અને અભ્યાસનું ગ્રહણ કરવામાં આવતાં તન્મતિત ન્યાયે તેમાં રહેલ હોવાથી રેફનું પણ ગ્રહણ થવા છતાં રેફ અભ્યાસનો અવયવ ન હોવાથી તેની નિવૃત્તિ નહીં થઇ શકે. ‘તન્મય્યતિત ન્યાય પ્રમાણે ગ્રહણ થવા છતાં રેફ અવયવ નથી તેમ કહેવું એ તો પરસ્પર વિરુદ્ધ કથન છે' એમ કહેવું ઉચિત નથી કારણ કે દ વન્તિ અભ્યાસમાં તેની હવે રોષઃ। થી રફ ની નિવૃત્તિ ન થઇ શકે કારણ કે તે અભકા છે, અનવષવ છે તેમ સ્વીકારવામાં આવ્યું છે. 214 ગૃહુટી (તુઃ જુટી) અને નૃપતિઃ (તૃળાં પતિઃ) એ ષષ્ઠી સમાસ છે. દૃ ુટી મવઃ એ અર્થમાં તંત્ર મવઃ । પ્રમાણે ગણ્ લાગીને નાહુઁટઃ અને નૃપતેઃ અપત્યમ્ એ અર્થમાં પતિ ઉત્તરપદ છે તેથી વિવિત્સાહિત્યપત્યુત્તરપત્ાળ્યઃ। પ્રમાણે ળ્યે લાગીને નાર્પત્યઃ થયો છે. બન્નેમાં મુષો ધાતુ થી પૂર્વપદની વિભક્તિનો લોપ, સ્િતષ્ઠિત થતાં અો વિધિથી વૃદ્ધિ પર થઈને ન થયું છે તેની પછી એકમાં મેં અને બીજામાં પ્આવેલ છે તેથી આવમાનવી શ્રી વિસર્ગ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. તેનો પ્રતિધ કરવો જોઇએ એમ દલીલ છે. અહીં દસ નું વિધાન નર ને વિશે નથી. કરવામાં આવ્યું તેથી સૃપ્તિનન્ત પ્રમાણે નાર્ એ પવૅ નહીં થાય તેથી રેફ પદાન્ત ન હોવાથી વિસર્ગ નહીં થાય.પછી પ્રતિષેધ પણ નહીં કરવો પડે, એમ કહેવું યોગ્ય નથી, કારણ કે નૂ ને વિશે અત્ પ્રત્યચનું વિધાન કરવામાં આવ્યું છે અને તે આદિમાં છે તેથી રફ અભકા હોય તો પણ
Jain Education International
--
૪૦૮
For Personal & Private Use Only
www.jainellbrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |