Page Text
________________
नैष दोषः। भाव्यमानेन सवर्णानां ग्रहणं नेत्येव न भविष्यति॥ गुणवृद्ध्येज्भावेषु च ॥११॥ गुणवृद्ध्येज्भावेषु च तत्कालता प्राप्नोति। खट्वा इन्द्रः,खट्वेन्द्रः। खट्वा उदकम्-खट्वोदकम्। खट्वा ईषा-खट्वेषा। खट्वा ऊढा-खट्वोढा। खट्वा एलका,खट्दैलका। खट्वा ओदनः->खट्वौदनः। खट्वा ऐतिकायनः-खट्वैतिकायनः। खट्वा औपगवः →खट्वौपगवः। आन्तर्यतस्त्रिमात्राणां स्थानिनां त्रिमात्रचतुर्मात्रा आदेशा प्राप्नुवन्ति ॥ नैष दोषः। तपरे गुणवृद्धी। ननु च तः परो यस्मात्सोऽयं तपरः। नेत्याह । तादपि परस्तपरः। यदि तादपि परस्तपर ऋदोरप्। इहैव स्यात्। यवः स्तवः। लवः पव इत्यत्र न स्यात्। नैष तकारः। कस्तर्हि । दकारः। किं दकारे प्रयोजनम्। यद्यसंदेहार्थस्तकारो दकारोऽपि। अथ मुखसुखार्थस्तकारो दकारोऽपि ॥ एज्भावे। कुर्वात कुर्वाथे। आन्तर्यतोऽर्धतृतीयमात्रस्य टिसंज्ञकस्यार्धतृतीमात्र एच् प्राप्नोति ॥ नैव लोके न च वेदेऽर्धतृतीय एजस्ति ॥ ऋवर्णस्य गुणवृद्धिप्रसङ्गेऽविशेषात् ॥१२॥ એ દોષ નહીં આવે, કારણ કે, માત્રમાનેન સવના પ્રહ ના (‘સૂત્ર દ્વારા વિહિત હોય તેવા વર્ણદ્વારા સવર્ણનું ગ્રહણ થતું નથી” એમ હોવાથી (સવર્ણનું)ગ્રહણ નહીં થાય. 6 ગુણ, વૃદ્ધિ અને પ્રત્ આદેશ થાય ત્યારે પણ ૧૧ ગુણ, વૃદ્ધિ અને ન્ આદેશ થાય ત્યારે પણ સમાન ઉચ્ચારણકાળવાળા આદેશો થવાનો પ્રસંગ આવશે (તેથી) રવર્તી ફુન્દ્રાવિન્દ્રા खट्वा उदकम्-खट्वोदकम्। खट्वा ईषा,खट्वेषा। खट्वा ऊढा,खट्वोढा। खट्वा एलका, खट्वैलका। खट्वा ओदनः,खट्वौदनः। खट्वा તિથિનઃાવતિના રવવા પાવ-વિદ્વીપવા માં આન્તર્યને કારણે ત્રણ અને ચાર માત્રાવાળા સ્થાનીઓના ત્રણ અને ચાર માત્રાવાળા આદેશો થવાનો પ્રસંગ આવશે ? એ દોષ નથી આવતો), કારણ કે, ગુણ અને વૃદ્ધિ ને તાર કરવામાં આવ્યાં છે. પરંતુ જેની પાછળ ત-કાર હોય તે તપ૨. તો કહે છે કે ના, ત-કારની પછી આવનાર પણ તપર થાય છે. જો ત-કારની પછી આવનાર પણ તપ૨ થાય તો કોર| પ્રમાણે જે મર્ લાગે છે તે) થવઃ | સ્તવઃ માં જ થશે, પરંતુ વડા પવા માં નહીં થાય.પરંતુ આ (ત્રો[I) માં તે-કાર નથી. તો પછી કયો (વર્ણ છે? (તે તો) ટુંકાર (છે). (અહીં) ટું-કાર (મૂકવા) માં શું પ્રયોજન? તો પછી ત-કાર (મૂકવા)માં શું પ્રયોજન ? જો સંદેહ નિવારવા માટે ત-કાર (મૂકવામાં આવતો) હોય તો -કાર પણ (તે માટે જ છે). હવે જો તે-કાર ઉચ્ચારણની સરળતા માટે હોય તો ટુ-કાર પણ (તે માટે છે). ત્ આદેશ થાય ત્યારે પણ સમાન ઉચ્ચારણ કાળવાળા આદેશ થવાનો પ્રસંગ આવશે તેથી) શુતિ શુ માં અઢીમાત્રાવાળા ટિ-સંજ્ઞક સ્થાનીનો અઢી માત્રાવાળો આદેશ થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ લોકમાં કે વેદમાં અઢી માત્રાવાળો પ્રમ્ લેતો નથી.
* વર્ણનાં ગુણ કે વૃદ્ધિ થવાનાં હોય ત્યારે વિશેષ ન હોવાથી (સર્વનો પ્રસંગ આવશે) I/૧ રા
166 [ આદેશનું ખાસ વિધાન કર્યું છે તે ચલાવી ૦ થી થતા મૃત્વ નો બાધ કરશે એમ સ્વીકારવામાં આવે તો ત્રણ માત્રાવાળાને સ્થાને ત્રણ માત્રાવાળો ડુત દૃરૂ થવાનો પ્રસંગ આવે પરંતુ ભાવ્યમાન -કાર દ્વારા સવર્ણનું ગ્રહણ નહીં થાય તેથી એક માત્રિક ટૂ-કાર જ થશે.યુમી. (પૃ. પ૯૪) કહે છે કે અઢી માત્રાવાળો ટૂ-કાર થશે એમ આરોપ છે ત્યાં ત્રણ માત્રાવાળો નહીં થાય એમ બચાવ કરવો તે માત્રવૃંદઃ વિવારનું માવા જેવું છે. 167 વર્વ દુઃા રવર્તી સમ્ માં છે અને એક માત્રાવાળા સ્થાની છે ત્યાં ત્રણ માત્રાવાળા ગુણ એકાદેશ અને રવવા પા રવવા મોનઃ વગેરેમાં બે બે માત્રાવાળા સ્થાની છે ત્યાં ચાર માત્રાવાળા ગુણ કે વૃદ્ધિ એકાદેશ થવાનો પ્રસંગ આવશે. ગુણ અને વૃદ્ધિનું સંજ્ઞા દ્વારા વિધાન કરવામાં આવ્યું છે અને ભિન્ન ઉચ્ચારણ કાળવાળાની એક સંજ્ઞા હોઇ શકે તેથી ભાવ્યમાન પરિભાષા દ્વારા આ શંકાનો નિરાસ કરી શકાય તેમ નથી. 166 (જુઓ વૃદ્ધિસૂત્રપૃ૧૩ નો.૬૨ )
વાળા ગુણ કે વૃદ્ધિ એકાદ પયનો પ્રસંગ આવશે. ગુણ અને વૃદ્ધિ એવા ધાસ વિપાન
३९४
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |