Page Text
________________
निमित्तक एव शद्वः। तत्कथम्। आद्यन्तौ षष्ठ्यौँ । न चात्र षष्ठी पश्यामः। ते मन्यामहे आद्यन्तावेवात्र न स्तस्तयोरभावे षष्ठ्यपि न भवतीति
मिदचोऽन्त्यात्परः ॥११॥४७॥ किमर्थमिदमुच्यते। मिदचोऽन्त्यात्पर इति स्थानपरप्रत्ययापवादः ॥१॥ मिदचोऽन्त्यात्पर इत्युच्यते स्थानेयोगत्वस्य प्रत्ययपरत्वस्य चापवादः। स्थानेयोगत्वस्य तावत् । कुण्डानि वनानि। पांसि यशासि।
ખાતર જ શબ્દનો પ્રયોગ હોય છે. તે કેવી રીતે? આદિ અને અન્ત એ ષષ્ઠીના અર્થ છે પણ (રેષ્ટા જેવાં સૂત્રોમાં) ષષ્ઠી જોવામાં આવતી નથી તેથી અમે માનીએ છીએ કે અહીં (પ્રત્યય) આદિ કે અન્ય અવયવ લેતા નથી અને તે નથી થતા તેથી ષષ્ઠી પણ નથી હોતી.
મિતું જેને થવાનો હોય તેના સ્વરોમાં જે અન્ય સ્વર હોય તેની પછી થાય છે ૧ ૧૪૭
આ (સૂત્ર) શા માટે ઉચ્ચારવામાં આવ્યું છે? મિત્રોડાપૂર (એ સૂત્ર) પછી થાનેયો II અને પ્રત્યયઃ પુરશ્ચ (એ સૂત્રો)નો અપવાદ (છે)/૧ - મિડાFિા (એ સૂત્ર) ઉચ્ચારવામાં આવ્યું છે તે પૂર્ણ સ્થાને અને પ્રત્યાઃ ઘરથા (એ સૂત્રો)નો અપવાદ (છે). તેમાં ‘સ્થાનીને બદલે આદેશ મૂકવામાં આવે છે તેના અપવાદ)નાં (ઉદાહરણ) તો સુનિ વનાનિ પણ થરાઈસિા છે
છે, પરંતુ કાર્યકાલ પક્ષમાં સ્વીકારતા નથી.ના. તેમાં સંમત નથી. તે કહે છે, “વસ્તુતતુ મશ્રિત વા’ વાસ્તવમાં તો કાર્યકાલ પક્ષનો આધાર લીધો જ છે, કારણ કે પરવચનસિંદ્રમ્ એ સિદ્ધાન્તીની ઉક્તિ છે. જયારે નાપવીત્વત્ વગેરે જેવચન છે તે માત્ર પૂર્વપક્ષીમાંના કોઇકની છે અને સિદ્ધાન્તીમાંના કોઇકની દલીલો છે. “ અહીં સ્થાનપરપ્રત્યથાપવઃ માં સ્થાન શબ્દ યોગાત્વ ના એકદેશ તરીકે પ્રયોજાયો છે અને પ્રત્યય એ પશ્ચાસ પ્રત્યક્ષા એ વિગ્રહવાળો કર્મધારય છે. ઘર પદને પાનન્તાહિ પરમ્ પ્રમાણે પૂર્વે મૂક્યો છે. આ સૂત્ર સ્થાનેયોગત્વ અને પ્રત્યયપરત્વનો અપવાદ છે. * સ્થાનેયોગત્વના અપવાદ તરીકે શુ—નિ વગેરે ઉદાહરણ છે તેમાં બે મનન્ત અને બે દન્ત નાં છે. નિ-નરરાસોઃ રિા થી નસ્ નો શિ- નપુસક્રસ્થ સુવઃ | થી નુકૂ થતાં રુદન --એમ થતાં અંગ - કારાન્ત થવાથી સર્વનામાને વાર્તવુદા પ્રમાણે ઉપધા દીર્ઘ થઇને શુન્હાનિ સિદ્ધ થાય છે. અહીં નપુંસર્ચ એ ષષ્ઠી છે અને સૂરજ નો તદન્તવિધિ કરતાં સૈન્તર્થ વિરોષાર્થ અનન્તી નપુસવસ્થા એમ સમજાશે. તેથી સ્થાન ષષ્ઠીને કારણે સ્થાને યોગત્વ લાગુ પડે તો ઇષ્ટ રૂપ ન થવાનો પ્રસંગ આવે, પરંતુ એ સૂત્ર પ્રમાણે લાગતો નુમ આગમ મિત્ છે તેથી પ્રકૃત સૂત્ર અહીં ઉપસ્થિત થશે નપુંસક્ષ્ય એ સંસ્થા એ અધિકાર નીચેનું સૂત્ર છે તેથી નપુસહ્ય ગણ્ય એમ યોજના થતાં નપુંસવ એ અવયવ ષષ્ઠી થશે, સ્થાન ષષ્ઠી નહીં થાય. આમ મો. એ સ્થાને યોગત્વનો અપવાદ છે તેમ સિદ્ધ થયું. નપુંસહ્ય ફાઈવ | માં ફઃ એ ષષ્ઠી નહીં પણ પંચમી છે તેથી સ્થાનેયોગને કોઇ અવકાશ નથી એમ કહેવું યોગ્ય નથી, કારણ કે : એ પંચમી લેવામાં આવે તો એ સૂત્રમાં તસ્પવિત્યુ એ પરિભાષા ઉપસ્થિત થશે તેથી પ્રથસિ જેવાં સન્ત, જ્ઞાનનિ જેવાં મનન્ત રૂપોની સિદ્ધિ દુર્લભ થશે(નાગ), કારણ કે પથતિ માં પથર્-નસ્ નો શિ-નપુંસકસ્થ૦ થી ગુન્ આગમ થતાં થર્ ર્--પથન્ ૬ એ સ્થિતિમાં અંગ સંયોગન્ત હોવા છતાં સ-કાન્ત નથી તેથી સાન્તમદતઃ૦ પ્રમાણે ઉપધા દીર્ઘ ન થતાં ઇષ્ટ રૂપ સિદ્ધ નહીં થાય.જ્ઞાનાનિ-શિ પ્રમાણે કાર્ય
३६३
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.ainelibrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |