Page Text
________________
शतानि सहस्राणि । नुमि कृते ष्णान्ता षडिति षट्संज्ञा प्राप्नोति । उपदेशग्रहणान्न भवति ॥ अष्टानामित्यत्रात्वे कृते षट्संज्ञा न प्राप्नोति । उपदेशग्रहणाद्भवति ॥ ૩૪ તા ૨ . किमुक्तम् । इह तावच्छतानि सहस्राणीति संनिपातलक्षणो विधिरनिमित्तं तद्विघातस्येति। अष्टनोऽप्युक्तम्। किमुक्तम्। अष्टनो दीर्घग्रहणं षट्संख्याज्ञापकमाकारान्तस्य नुडर्थमिति ॥ अथवाकारोऽप्यत्र निर्दिश्यते। षकारान्ता नकारान्ताकारान्ता च संख्या
રાતના સહસ્ત્રાળ માં નુમ આગ લાગતાં તે ન-કારાન્ત થશે તેથી) wાન્તિા પા પ્રમાણે ૧ સંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ આવશે, પરંતુ (સૂત્રમાં) રૂપા શબ્દનું ગ્રહણ કરવાથી નહીં થાય. અષ્ટાનામ્ માં ના આદેશ કર્યા પછી ૧ સંજ્ઞા ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ સૂત્રમાં) ૩૫રા શબ્દનું ગ્રહણ કરવાથી (મણીને) સંજ્ઞા થશે.જી અથવા કહ્યું છે l૩ શું કહ્યું છે? આ રાતના સહસ્ત્રાળ માં તો ‘સન્નિપાતસો વિધનિમિત્ત તદ્ધિધતિસ્થા (બેના સંબંધને કારણે થએલું કાર્ય તે સંબંધના નાશનું કારણ ન બની શકે એમ કહ્યું છે).૩૦ મષ્ટન્ ની બાબતમાં પણ કહ્યું છે. શું કહ્યું છે? (મન સી માં) મૂકેલો લઈ શબ્દ જ્ઞાપન કરે છે કે મા-કારાન્ત (મદ્ )ને પદ્ પણ સંજ્ઞા થાય છે, જેથી (મામ્ પૂર્વે નુ આગમ થાય. આ અથવા આ (સૂત્ર)માં મા-કારનો પણ નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે (તેથી) -કારાન્ત, ન-કારાન્ત અને મી-કાન્ત સંખ્યા
206 ત વગેરે નપુંસકલિંગ હોવાથી પ્ર.બ.વ.ના ૧ (શિ) પર થતાં નપુસક્રસ્થ૦ પ્રમાણે ગુન્ આગમ લાગશે.તેથી રાત નું રાતનું એ નાન્ત સ્વરૂપ થતાં તેને પ્રત સૂત્રથી ૧દ્ થાય તો કો સુના પ્રમાણે પ્રત્યયનો સુ% થવાનો પ્રસંગ આવશે અને રાતાનિ વગેરે ઈષ્ટ રૂપ પ્રાપ્ત નહીં થાય. પરંતુ જે શબ્દો ઉપદેશ કાળે નાન્ત હોય તેની પર થતા નમ્, રાસ્ નો સુ% થાય છે જયારે રાત વગેરે ઉપદેશ કાળે ન-કારાન્ત નથી તેથી તેમની પછી આવતા નર્ વગેરેનો લોપ નહીં થાય અને ઇષ્ટ રૂપો સિદ્ધ થશે. 2017 મન્ મામ્ એ સ્થિતિમાં ગણન મા વિમલૈો પ્રમાણે ષષ્ઠીનો મામ્ પર થતાં મ નું અષ્ટા થવાથી તે નાન્ત નહીં રહે તેથી તેને પસંજ્ઞા પ્રાપ્ત નહીં થાય.પરિણામે મઝા ને જતુખ્યા પ્રમાણે નુ આગમ નહીં થાય તેથી મખાનામ્ એ ઇષ્ટ રૂપ સિદ્ધ નહીં થાય.પરંતુ અષ્ટમ્ શબ્દ ઉપદેશ કાળે જ નાન્ત છે તેથી મા પણ નાન્ત ગણાશે તેથી જુદું આગમ થઈને મઝાનામ્ એ રૂપ સિદ્ધ થશે.આથી સૂત્રમાં ૩પરા શબ્દનું ગ્રહણ કરવું જોઇએ એમ અહીં તેમ જ ઉપર નોંધ (૨૧૦) માં દલીલ છે. 208 વાત કે સહસ્ત્ર ને ૨ પર થતાં નુમ આગમ જુિઓ ઉપર નોધ (૨૦૦૬)] થવાથી તે ન-કારાન્ત થાય છે અને તેથી ૬ પ્રત્યયનો લોપ પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે કે રાત કે સહસ્ત્ર અને તેની પછી આવતા પ્રત્યય ૨ ના સંબંધને લીધે નુમ આગમ થયો છે. તે જ નુમ આગમ ના લોપનું એટલે કે રાત કે સહસ્ત્ર અને ૨ ના સંબંધના વિઘાતનું નિમિત્ત થાય છે, પરંતુ ક્ષત્રિત પરિભાષા પ્રમાણે તે યોગ્ય નથી. પરિણામે રતન કે સહસ્ત્રનૂ ને શત્ સંજ્ઞા નહીં થાય તેથી પભ્યો સુI થી લોપ નહીં થાય. 20) મણનો સીતા એ સૂત્ર દ્વારા અષ્ટા સ્વરૂપવાળા કષ્ટ ની પછી આવતા વાર્ વગેરે વિભક્તિ પ્રત્યયો ઉદાત્ત થાય છે. તેમ કહેવામાં આવ્યું છે. સપ્તમીનો પ્રત્યય પર થતાં ગષ્ટન્ નું મન થતું નથી તેથી હુ ઉદાત્ત થતો નથી. હવે જો મઝા એ દીર્ધાન્ત સ્વરૂપની ઘર્ સંજ્ઞા ન થતી હોય તો સૂત્રમાં શબ્દ મૂકવાની કોઇ જરૂર નથી, કારણ કે મનુ એ રૂપમાં
જુવોત્તમમ્' એ સૂત્ર પ્રમાણે સુ ઉદાત્ત ન થતાં ઉપન્ય સ્વર ઉદાત્ત થશે. આમ આ સૂત્રમાં સૂત્રમાં વીત્ શબ્દ મૂકીને સૂત્રકાર જ્ઞાપન કરે છે કે મા-કારાન્ત અષ્ટા શબ્દની પણ પદ્ સંજ્ઞા થાય છે. પરિણામે થતુખ્યપ્રમાણે મામ્ પર થતાં
ર૩રે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |