Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 276

स्थाघ्वारिच्च इतीत्त्वं प्राप्नोति। कुतः पुनरयं दोषो जायते किं प्रकृतिग्रहणादाहोस्विद्रूपग्रहणाद्दोषो जायते । रूपग्रहणादित्याह। इह खलु प्रकृतिग्रहणाद्दोषो जायते। उपदिदीषते। सनि मीमाधुरभलभ इति। नैष दोषः। दाप्रकृतिरित्युच्यते न चेयं दाप्रकृतिः। आकारान्तानामेजन्ताः प्रकृतय एजन्तानामपीकारान्ता न च प्रकृतिप्रकृतिः प्रकृतिग्रहणेन गृह्यते ॥ स तर्हि प्रतिषेधो वक्तव्यः। न वक्तव्यः। घुसंज्ञा कस्मान्न भवति ।
સ્થાપ્નોરિલા પ્રમાણે દૃ-કાર આદેશ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. પણ આ દોષ કેવી રીતે ઉદ્દભવે છે, (સૂત્રમાં) પ્રતિ શબ્દ મૂકવાને કારણે કે પછી (તા. ધા એ) મૂળ સ્વરૂપનું (સૂત્રમાં) ગ્રહણ કર્યું છે તેથી ? તો કહે છે, “(હા, યા એ) સ્વરૂપનું (સૂત્રમાં) ગ્રહણ કર્યું છે તે કારણે દોષ આવે છે).આ પવિત્ત માં તો (સૂત્રમાં) પ્રતિ શબ્દ મૂકવાને કારણે નિ મીમાં પુરમીમા પ્રમાણે હસ્ થવા રૂપી) દોષ ઉદ્દભવે છે.1% એ દોષ નથી આવતો), કારણ કે ઢા ની પ્રકૃતિની (સંજ્ઞા છે), એમ કહેવામાં આવ્યું છે, જયારે આ (3પવિત્રી) માં હી એ ની પ્રકૃતિ નથી. (અહીં) મા-કારાન્તની અનન્ત પ્રકૃતિ છે
અને ઝન્ત ની પ્રકૃતિ ટૂ-કારાન્ત છે અને (સૂત્રમાં) મૂકેલા પ્રતિ શબ્દ દ્વારા પ્રકૃતિની પ્રકૃતિનું ગ્રહણ ન થઇ શકે.તો પછી પેલો તીને લગતો) પ્રતિષેધ કરવો પડશે? iઝ નહીં કરવો પડે. તો પછી લીમ્ ધાતુને) ઇ સંજ્ઞા કેમ નથી થતી?
થવાથી સ્વાવતા પ્રમાણે સ્ (સિદ્) ની પછી તું એ હવર્ણ આવવાથી તેનો લોપ થશે અને ઇષ્ટ રૂપ સિદ્ધ નહીં થઇ શકે. એમ શંકાકાર કહેવા માગે છે. 125 એટલે કે પ્રકૃતિ ને ધ્રુ ગણવાથી દોષ આવે છે કે વિશિષ્ટ સ્વરૂપને શું ગણવાથી દોષ આવે છે? આ સાકૂત પ્રશ્ન છે. ઉપવિત માં તા રૂપને કારણે વીર્ માંથી થએલા તા ને શુ સંજ્ઞા કરવી શક્ય નથી, કારણ કે ૩૫હી સિન્ ત એ સ્થિતિમાં મીનાતિ વગેરે વગેરે (નોંધ ૧૨૭) થઇને ૩૫ હિ સ્ ત થતાં તા અને સિન્ નો જે સંયોગ છે તેનો જ નાશ થવાનો પ્રસંગ આવે તે સન્નિપતિક્ષો વિધિઃ નિમિત્તે તક્રિયાતસ્થા (બેના સંબંધને કારણે ઉદ્દભવેલું કાર્ય તે સંબંધના નાશનું કારણ થઈ શકે નહી) એ પરિભાષા ને લીધે શક્ય નથી. આમ યા સ્વરૂપને કારણે દુ સંજ્ઞા થઇ નહીં શકે. સૂત્રમાં પ્રતિ શબ્દ મૂકવો જોઇએ એ દલીલનું આગળ ઉપર ખંડન કરવામાં આવશે. આ રીતે દોષને કોઇ અવકાશ નથી તેમ પ્રશ્નકર્તા સૂચવવા માગે છે. 126 ત્રિીજો માં ટી (લી) ધાતુમાં મીનતિ થી માત્ર થતાં ટી નો હા તેથી ટી ને ટ્રા ની પ્રકૃતિ થશે હવે જો સંજ્ઞા સૂત્રમાં પ્રતિ શબ્દનું ગ્રહણ કરવામાં આવે તો હી ની ધુ સંજ્ઞા થશે કારણ કે તે ટાબતિ છે. અને જો સંજ્ઞા થાય તો મીમાંપુરમમ પ્રમાણે અન્યનો સૂત્ આદેશ થવાનો પ્રસંગ આવશે તેથી ઇષ્ટ રૂપ સિદ્ધ નહીં થાય તેમ આક્ષેપકારનું કહેવું છે. 127 ઉપર જે દલીલ કરી તે બરોબર નથી. જો હી એ યા ની પ્રકૃતિ હોય તો જુદી વાત છે, પરંતુ તેમ નથી.મીનાતિની ૦ પ્રમાણે જે માત્ત્વ થાય છે તે હી ના રૃ-કારનું નથી થતું પરંતુ સિન્ એ વત્ પ્રત્યય પૂર્વે હું નો ગુણ થઇને જે થાય છે તેનો મીનાતિ પ્રમાણે ના થાય છે. આમ મ ની પ્રકૃતિ કાર નહીં પણ પર્ છે એટલે કે તા ની પ્રકૃતિ તી નથી પરંતુ -કાર પછી આવતો છે અને ઘની પ્રકૃતિ ટુ-કાર પછી આવતો ડું-કાર છે.બીજી રીતે કહીએ તો ટી એ વા ની પ્રકૃતિની પણ પ્રકૃતિ છે. હવે સૂત્રમાં પ્રતિ શબ્દ મૂકવામાં આવ્યો હોય તો તે દ્વારા પ્રકૃતિની પ્રકૃતિનું ગ્રહણ ન થઇ શકે તેથી તા ની છુ સંજ્ઞા નહીં થાય અને આગળ જણાવ્યો તે દોષ નહીં આવે. 128 અર્થાત્ સ્થાપ્યો પ્રમાણે ચા અને શું ના અંત્યનો ર્ આદેશથાય છે (સિન્ ત્િ થાય છે, તેમાં તીર્ નું ક્વ થતું નથી એમ કહેવું પડશે. જેથી કપાત એ ઈષ્ટ રૂપ થઈ શકે.
२११