Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 258

ईदादयो विशेष्यन्ते। मात्परे य ईदादय इति ॥ છે ? ૨૨
इह कस्मान्न भवति काशे कुशे वंशे इति ॥
શેડર્થવWિIતું .
ઢિ (તુ વગેરે) નું વિશેષણ છે, એટલે કે મુ-કાર પછી જે ટૂ વગેરે આવે છે તેની પ્રગૃહ્યસંજ્ઞા થાય છે). રો ની પ્રગૃહ્યસંજ્ઞા છે ! ૧૧/૧૩
આ વીરો, શે, રો માં ” લો ની પ્રગૃહ્યસંજ્ઞા) કેમ નથી થતી? કારણ કે (સૂત્રમાં) અર્થયુક્ત (શે નું) જ ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું છે ૧
રાન્કાર કહેવાય છે. આમાં અનુવૃત્ત થયેલો શબ્દ પૂર્વ સૂત્રમાંનો તેનો અર્થ ન બતાવતાં ઉત્તર સૂત્રને અનુરૂપ અર્થ બતાવે છે. 65 માતા એ સૂત્રમાં અર્વાધિકાર લેવામાં આવે, એટલે કે પૂર્વ દ્ધિવિશ્વને ૦ સૂત્રમાંથી દ્ધત વગેરેની ન્ત , ઉત્ત અને હુન્ત એ અર્થમાં અનુવૃત્તિ કરવામાં આવે તો માત, હુન્ત વગેરેનું વિશેષણ થશે અને ‘મ-કાર પછી આવતા ત વગેરે’ એમ અર્થ થવાથી અમુડત્ર માં પ્રગૃહ્યસંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ આવશે, કારણ ગમુ માં મ-કાર પછી હુન્ત (3) આવેલ છે. પરંતુ અહીં જો શબ્દાધિકાર લેવામાં આવે એટલે કે માત્ર ત, ત્ અને તું એ શબ્દોની જ અનુવૃત્તિ કરવામાં આવે તો અહીં કોઇ વિશેષ્ય ન હોવાથી તન્ત ગ્રહણ નહીં થાય અને માત ,ત્ વગેરેનું વિશેષણ થશે તેથી “મ-કાર પછી આવતા ટૂ વગેરે એમ અર્થ થતાં અમુડત્રા માં પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ નહીં આવે, કારણ કે અમુ માં મ્ પછી તરત 9 નથી આવતો. તેથી જ કા.માં અવસઃ સવધી જો મારતમત્વરે ૯ત:પ્રારંજ્ઞા મવન્તિા એમ અર્થ કર્યો છે.પદ. માં તત્વિ વન્તા | એ પાઠ (કા.પદ.ભા.૧,પૃ.૧૦૯) ચિત્ત્વ છે. દૂત એ જપાઠ સ્વારસિક છે. 66 ભવિષ્યમાં સુવા સુસુદ્દ પ્રમાણે સ.અ.વ.ના તુન્ નો છે આદેશ થાય છે તેને ખ્યાલમાં રાખીને તેના અનુકરણભૂત આ રો શબ્દ છે. 67 મૂળમાં ફૂહ છે, તેનો અર્થ ના. વ એમ કરે છે. પ્રશ્નનો હેતુ એ છે કે રો , સુરો વગેરેમાં શબ્દનું પ્રત્યક્ષ ઉચ્ચારણ કરવામાં આવેલું છે, જયારે પુણે, અમે વગેરેમાં તો વિભક્તિ (પ્ર.બ.વ.)નો સુપfજૂ ૦ પ્રમાણે સે આદેશ થાય છે તેના અનુબન્ધભૂત ર નું સ્મરણ થાય છે તેથી પુષ્પ વગેરેમાં જે જે છે તે પ્રત્યક્ષ નથી પણ અનુમય છે. આમ પ્રત્યક્ષ એ શ્રવણ થાય છે ત્યાં જ પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા થવાને બદલે અન્ય રો જયાં આવે ત્યાં પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા કેમ થાય છે? કરો , વિગેરેમાં જે સાક્ષાદુચારિત નથી, પરંતુ લક્ષણ એટલે કે સૂત્ર દ્વારા બનેલો છે, કારણ કે શારી, સુરા, વેરા વગેરે શબ્દોને સપ્તમીનો હિ પ્રત્યય લાગીને ગુણ થવાથી રો વગેરે રૂપો થાય છે. આમ વેરો વગેરેમાં રો લાક્ષણિક છે પ્રતિપદોક્ત નથી તેથી પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા નહીં થાય. પરંતુ પુણે, અમે વગેરેમાંનો છે તેના અર્થયુત સ્થાનીને કારણે અર્થવાનું છે તેથી જ ગુડ્ઝ વાનવયવ ના પદપાઠમાં પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા થવાથી પુષ્મ તિા એમ થશે. ગમે ત્વવિહસ્પતી T માં પણ પ્રગૃહ્ય સંજ્ઞા થશે.
१९३