Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 191

अन्यतरार्थमेतत्स्यात् । सार्वधातुर्काधातुकयोर्गुण एवेति ॥ प्रसारणे च ॥१४॥ प्रसारणे च सर्वेषा यणां निवृत्तिः प्राप्नोति । याता वाता। पुनर्वचनमिदानी किमर्थं स्यात् । विषयार्थ पुनर्वचनम् ॥१५॥ विषयार्थमेतत्स्यात्। वचिस्वपियजादीनां कित्येवेति ॥ ૩રરપ ૨ | દ ા उरण्रपरे च सर्वप्राणां निवृत्तिः प्राप्नोति । अस्यापि प्राप्नोति । कर्तृ हर्तृ। ષષ્ઠી 94 સ્થાનના અર્થમાં પ્રયોજી છે તેથી ફુજૂની નિવૃત્તિ થશે I૧ ર (ગુણવત્તી એ સૂત્રમાં એમ જે) ષષ્ઠી વિભક્તિ છે તે સ્થાન ના અર્થમાં પ્રયોજી છે તેથી બધા જૂ ની નિવૃત્તિ થશે. ધ મધુ એ (ઉદાહરણ) માં પણ ગુણ કે વૃદ્ધિ થઇને ૪ ની નિવૃત્તિ થવાનો) પ્રસંગ આવશે. હવે આ ગુણ થશે, વદ્ધિ થશે એમ) ફરી ફરીને શા માટે કહેવામાં આવ્યું છે?
વારંવાર કહેવાનું પ્રયોજન એ કે ગુણ કેવદ્ધિ) બેમાંથી એક થાય છે તેમ સૂચવી શકાય ૧૩ આ (વારંવાર કહેવામાં આવ્યું છે તે ગુણ કે વૃદ્ધિ એ) બેમાંથી એક જ થશે તે સૂચવવા 138 માટે હોઇ શકે. જેમકે સાર્વધાતુક અને આધધાતુક પ્રત્યયો પર હોય ત્યારે ગુણ જ થશે. સંપ્રસારણમાં પણ ll૧૪ો ! સંપ્રસારણમાં પણ બધા જ વત્ (ય, વ, ૨, લ)ની નિવૃત્તિ થવાનો પ્રસંગ આવશે. આ યાતા , વાતા માં પણ (ચ ની નિવૃત્તિ થઇને દુ) થવાનો પ્રસંગ આવશે.તો હવે સંપ્રસારણ) ફરી ફરીને 40 શા માટે કહેવામાં આવ્યું છે? વિષય દર્શાવવા માટે વારંવાર કહેવામાં આવ્યું છે ll૧પા સંપ્રસારણનો વિષય (અર્થાત્ તે ક્યારે ક્યારે લાગુ પડે છે તે જણાવવા માટે એ (પુનર્વચન) છે જેમ કે વન્ ,સ્વ, યક્ વગેરે નું વિત્ પ્રત્યયો પર હોય ત્યારે જ (સંપ્રસારણ થાય છે). કરન્ ૨પા એ સૂત્રમાં પણ સ્થાન ષષ્ઠી લેવાથી સર્વત્ર કારની નિવૃત્તિ થશે) II૧૬. કરન્ ૨૫૨ એ સૂત્રમાં પણ (૩ની સ્થાન પછી લેવાથી) બધા જ ઝ કારની નિવૃત્તિ થશે. ' (અર્થાત્ – કાર નહીં રહે), જેમ કે શર્ત , હતું . सिद्धं तु षधिकारे वचनात् ॥१७॥
136 ષષ્ઠી અર્થાત્ ઃ ગુરુ એ સૂત્રમાં જે ષષ્ઠી છે તે પૂર્વપક્ષી માને છે કે આ સૂત્ર સ્વતંત્ર રીતે ગુણ અને વૃદ્ધિનું વિધાન કરે છે. તેની દૃષ્ટિએ આ સૂત્ર દ્વારા જેનું વિધાન કરવામાં આવે છે તે ગુણ અને વૃદ્ધિ રૂપી આદેશ થવાને કારણે બધા જ ની નિવૃત્તિ, એટલે કે નાશ થાય છે તેથી તપ , મધુ જેવાં સ્થળોએ પણ ગુણ કે વૃદ્ધિ આદેશ થઇને ની નિવૃત્તિ થશે. 137 મિલેગી નેદિક તિજ વૃદિઃ પદ્મપડા વગેરે સૂત્રોમાં વારંવાર ગુણ થશે, વૃદ્ધિ થશે એમ કહેવામાં આવ્યું છે અને આમ આ સૂત્રોમાં વિશિષ્ટ રીતે ગુણ યા વૃદ્ધિનું વિધાન કરવામાં આવ્યું છે તેથી ગુણવૃદ્ધી ને પરિભાષા સૂત્ર તરીકે લેવું ઉચિત છે એમ શંકાકાર કહેવા માગે છે. 138 ગુણ અને વૃદ્ધિ વારા ફરતી જયાં જયાં પ્રાપ્ત થાય છે ત્યાં ત્યાં ગુણ કે વૃદ્ધિનું વિશિષ્ટ નિમિત્ત દર્શાવીને વારંવાર ગુણ કે વૃદ્ધિ શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે તેથી બેમાંથી એક જ થાય છે એમ સમજાય છે અને બીજાની નિવૃત્તિ થાય છે. જેમ કે મિ . એમ કહેવાથી સમજાય છે કે મિન્ના દુ નો ગુણ થશે, વૃદ્ધિ નહીં. અનેઢિ માં મુન ના જૂ ની વૃદ્ધિ થશે, ગુણ નહીં થાય. આમ બેમાંથી એકની નિવૃત્તિ થઈ શકે તે માટે વારંવાર ગુણ વૃદ્ધિ શબ્દો જે તે સૂત્રોમાં મૂકવામાં આવ્યા છે. તેથી જૂ નાં ગુણ કે વૃદ્ધિ થશે મનિસ્ --(= જૂ ન હોય તે) નાં નહીં થાય, કારણ કે જયાં જયાં ગુણ કે વૃદ્ધિ કહ્યાં છે ત્યાં ત્યાં જે ગુદા માંનો ટુઃ ઉપસ્થિત થશે. 139 જેમ : ષષ્ઠી છે તેમ રુપાણwHRણમ્I માં ચ: પણ ષષ્ઠી છે એ સમાનતાને કારણે આ વાંધો ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. 0 ગ્રહ સમ્મસન્ વરિયનાકીના વિતિ વિમાષા છે વગેરે સૂત્રો દ્વારા વારંવાર કહેવામાં આવ્યું છે. તેનું શું પ્રયોજન છે? એમ શંકા છે.
રણ કે ૩ એ 8 નું ષષ્ઠી એકવચનનું રૂપ છે અને તે સ્થાન ષષ્ઠી લેવામાં આવે તો બધા જ ત્ર-કારની નિવૃત્તિ થતાં શા હ જેવામાંનો ઝ-કાર પણ જતો રહેશે.
१२६ For Personal & Private Use Only