Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 139

ઉપષ્માનીય સહિતના આદિ ભાગનો જ દિર્ભાવ થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ જો ટૂ ને ઉપન્ય ગણવામાં આવે તો ન દ્રાઃ સાસ્ય ! પ્રમાણે પ્રતિષધ સિદ્ધ થાય છે. જો જૂ ને ઉડાન્ય વાળો હોય તેમ લેવામાં આવે તો જ્ઞતા નિતુમ્ વગેરે કેવી રીતે સિદ્ધ થશે ? અસિદ્ધકાંડમાં મ ડલ્લેઃ | (એમ કહેવું જોઇએ). પ્રથમ સ્તોઃશુના શ્વઃ | એ સૂત્ર છે ત્યાર બાદ મ ૩નેઃ (અર્થાત) ૩ન્ ને વર્ગનો વર્ણ સાથે આવવાથી (નો) – (આદેશ) થાયછે” એમ કહીશ. તો પછી તે કહેવું જોઇએ. કહેવું જરૂરી. નથી , કારણ કે નિપાતન દ્વારા જ (૨૫) સિદ્ધ થાય છે. કયું નિપાતન? મનન્યુન્ની પાવુપતાપો | એ નિપાતન સૂત્ર છે. તો પછી આ ગમ્યુ : સમુદ્રા વગેરેમાં પણ નિપાતન લાગુ પડશે. એ નિપાતન તો જયાં – ન થયું હોય (જયાં જૂ -નૂ નો જ વર્ગ ન થયો હોય) ત્યાં લાગુ પડે છે. 56 અથવા તો આ (કમ્યુકૂઃા સમુદ્ર:) ૩ન્ ધાતુનાં રૂપો નથી પરન્તુ તમામ સત્ અને સમ્ ૩ન્ એમ) બે ઉપસર્ગ વાળા ન્ ધાતુને પ્રત્યયનું વિધાન કરવામાં આવે છે , ઊંચે ગએલો (એ અર્થમાં) અમ્યુકો , નજીક ગએલો (તે અર્થમાં) સમુાઃ 197 षत्वं च प्रयोजनम्। सर्पिःषु धनुःषु । शर्व्यव्याय इति षत्वं सिद्धं भवति। नुम्विसर्जनीय शळवायेऽपि । इति विसर्जनीयग्रहणं न कर्तव्य भवति। नुमश्चापि ग्रहणं शक्यमकर्तुम्। कथं सपीषि धनूंषि। अनुस्वारे कृते शर्व्यवाय इत्येव सिद्धम्। अवश्यं नुमो ग्रहणं कर्तव्यम्। अनुस्वारविशेषणं नुम्ग्रहणं नुमो योऽनुस्वारस्तत्र यथा स्यादिह मा भूत्। पुस्विति ॥ अथवाविशेषणोपदेशः कर्तव्यः। किं प्रयोजनम्। अविशेषेण संयोगोपधासज्ञालोऽन्त्यद्विर्वचनस्थानिवद्भावप्रतिषेधाः ॥८॥ अविशेषेण संयोगसंज्ञा प्रयोजनम्। ऊ ३ ब्जक। हलोऽनन्तराः संयोगः। इति संयोगसंज्ञा संयोगे गुरु। इति गुरुसंज्ञा। गुरोरिति प्लुतो भवति । उपधासंज्ञा च प्रयोजनम्। दुष्कृतम् निष्कृतम्। निष्पीतम् दुष्पीतम्। इदुपधस्य
સ્ નો ન્ થઈ શકે તે પણ (અયોગવાહોને રાત્ વર્ગો માં મૂકવા માટેનું) પ્રયોજન છે. રાત્ (અહીં વિસર્ગ) નું વ્યવધાન હોય તો પણ સર્ષs , ધન, વગેરેમાં વત્વ સિદ્ધ થઇ શકે છે અને સ્વર્ગની રાÁવાડપિ એ સૂત્રમાં વિસર્ગનું ગ્રહણ કરવું નહીં પડે. તો પછી એ સૂત્રમાં નમ નું ગ્રહણ ન કરે તો પણ ચાલી શકે. પરન્તુ સર્વાષિ, ધષિ વગેરે કેવી રીતે થશે? અનુસ્વાર કરવામાં આવે તો (અનુસ્વારનો રાજૂ માં જ સમાવેશ થતો હોવાથી) “રામ્ નું વ્યવધાન હોય તો (પણ)” એટલું જ કહેવાથી રૂપ સિદ્ધ થઇ શકશે. નમ્ નું ગ્રહણ અવશ્ય કરવું પડશે. મ્ ગ્રહણ તો અનુસ્વારનું વિશેષણ થશે. તેથી નમ્ નો જે અનુસ્વાર થયો હોય તેનું વ્યવધાન હોય તો પણ પત્ન) થાય, (પણ) અહીં ઉલ માં પત્વ ન થાય. અથવા તો અવિશિષ્ટ રીતે ઉપદેશ કરવો જોઇએ.40 શા માટે?
કરવાથી તે અનિવાર્ય રીતે ર્ પણ થાય છે. પરંતુ ભાષ્યકાર આ પ્રમાણે માનતા નથી. તેમને મતે અહીં ટુ-કાર ઉપન્ય છે. જયારે નિતા વગેરે રૂપો અનન્યુનૈ પાપપુપતાપોઃ | એ સૂત્રમાં નિપાતન કર્યું છે અને તેમાં 4- કારનું ઉચ્ચારણ કર્યું છે તેથી સિદ્ધ થશે, કારણ કે તે ઉપરથી સૂચવાય છે કે ડેન્ગ ના ટૂ નો મકે જૂ થાય છે તેમ ૩ ). 15% એ સત્રમાં નોઃ ઇ સ્થિતોઃ I (૭-૩-૫૨) માંથી વનોઃ અને ન વા (૭-૩-૫૯) માંથી ન ની અનુવૃત્તિ થાય છે તેથી નિપાતન ધારા સૂચવાય છે કે ફક્ત માર્ગ ધાતુને ઉપનિપાત (રોગ) ના અર્થમાં મ્યુન્નિતાઃ રોરતેડમિન્નિતિ ચુન્નઃ I) ધન્ લાગે ત્યારે સુત્વ થતું નથી. પરંતુ તે સિવાયના અર્થમાં થશે, જેમ કે સમુદ્રઃ અહીં ઇન્પર થતાં વનોઃ સ્ત્ર પ્રમાણે ન્ નો થયો છે. in સમૂ ડ { ધાતુને અર્વાપિ દફતે પ્રમાણે ૩ લાગે છે અને તે પ્રમાણે ટિ (ગ) નો લોપ થઈને સમુદ્રઃ થાય છે તે પ્રમાણે અમ્યુકૂઃ થાય છે. # પ્રયોજન વાર્તિક (૭) માંના નમવ એ પદને સ્પષ્ટ કર્યું. હવે પુત્વ એ પદનું વ્યાખ્યાન કરે છે. 19 અનુસ્વારનો રાજૂ પ્રત્યાહારમાં સમાવેશ થવાથી તેનું વ્યવધાન હોય તો પણ પત્ર થશે તેથી સૂત્રમાં જે નુમ શબ્દ મૂક્યો છે તે દારા નિયમ સૂચવાય છે કે તુમ્ નો અનુસ્વાર થયો હોય તેનું વ્યવધાન હોય તો પણ તેનુથવાડપિI) { નો થાય જેમ કે સપીષિ . અહીં નપુંસવસ્થ જ્ઞઃા પ્રમાણે થએલ નુમ્ આગમનો અનુસ્વાર થયો છે તેથી પત્ર થઇને ઇષ્ટ રૂપે પ્રાપ્ત થયું છે, પરંતુ બીજે
७४ For Personal & Private Use Only