Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 108

न ह्येतेऽणो येऽनुवृत्तौ। के तर्हि । येऽक्षरसमाम्नाय उपदिश्यन्ते॥ एकत्वादकारस्य सिद्धम् ॥५॥ एकोऽयमकारो यश्चाक्षरसमाम्नाये यश्चानुवृत्तौ यश्च धात्वादिस्थः॥ અનુવન્યસ્તંરતુ अनुबन्धसंकरस्तु प्राप्नोति । कर्मण्यण्। आतोऽनुपसर्गे कः। इति केऽपि णित्कृतं प्राप्नोति ॥ एकाजनेकाज्ग्रहणेषु चानुपपत्तिः ॥७॥ एकाजनेकाज्ग्रहणेषु चानुपपत्तिर्भविष्यति। तत्र को दोषः।
સૂત્રમાં જેમનો નિર્દેશ હોય છે તે વર્ણ (મૂળના અનુકરણ રૂપ છે તેથી તેના જેવા છે, પરંતુ તે મન્ નથી. તો પછી મન્ કયા છે? જેમનું અક્ષરસમાપ્નાયમાં (સાક્ષાત) ઉચ્ચારણ કરવામાં આવ્યું છે તે મન્ છે. -કાર એક જ હોવાથી સિદ્ધ થાય છે પણ અક્ષરસમાપ્નાયમાં જે મેં-કાર છે, જે મ0 સ્ત્રી જેવાં સૂત્રોમાં મૂળ -કારના અનુકરણ રૂપે પ્રાપ્ત થાય છે, તેમ જ જે ધાતુ વગેરેમાં છે તે મુ-કાર એક જ છે. અનુબંધની બાબતમાં ગોટાળો થશે III. વર્મચા| માતોડનુપ : જેવાં સૂત્રોમાં (મ અને પ્રત્યયોમાંનો મ-કાર એક જ હોવાથી તેમાં) ગોટાળો થઇને જ્યાં જ લાગે છે ત્યાં નિત્ ને થતું કાર્ય પણ થશે. જે સૂત્રોમાં જૂ અને મનેન્ શબ્દો મૂકવામાં આવ્યા હોય ત્યાં પણ અવ્યવસ્થા થશે ||Sા. જે સૂત્રોમાં એક સ્વર અને અનેક સ્વરને લગતું કાર્ય કરવાનું હોય તે કાર્ય થઈ શકશે નહીં. તેમાં શો વાંધો છે? किरिणा गिरिणेत्वेकाल्लक्षणमन्तोदात्तत्वं प्राप्नोति । इह च घटेन तरति घटिक इति यज्लक्षणष्ठन्न प्राप्नोति ॥ द्रव्यवच्चोपचाराः ॥ ८॥ द्रव्यवच्चोपचाराः प्राप्नुवन्ति। तद्यथा। द्रव्येषु नैकेन घटेनानेको युगपत्कार्य करोति। एवमिमकारं नानेको युगपदुच्चारयेत्॥ विषयेण तु नानालिङ्गकरणात्सिद्धम् ॥९॥
નિર્દેશ અર્થાત્ ઉચ્ચારણ અને વૃત્તિ એટલે અક્ષરસમાપ્નાય. તેથી અક્ષરસમાપ્નાયમાં આવતા (મ-કાર વગેરે વર્ણોના) જેવા (અન્ય -કાર વગેરે) નું યથાસ્વરૂપ ઉચ્ચારણ તે મનુવત્તિનિર્વેરા . આમ એક માં જે મેં-કાર, ટૂ-કારનું ઉચ્ચારણ છે તે વત્તિનિર્લેરા અને તેને અનુસરતો મા ચા ચતિ જા વગેરે સૂત્રોમાં જેમ-કાર, ટૂ-કારનો નિર્દેશ (ઉચ્ચારણ) છે તે અનુવૃત્તિનિરા .
બધા -કાર એક જ હોય તો , મ , વગેરે પ્રત્યયોમાં ભિન્ન ભિન્ન અનુબન્ધ હોવા છતાં તે પ્રત્યયો એકરૂપ થશે અને તેથી ભિન્ન અનુબન્ધોને કારણે થતાં કાર્યમાં ગોટાળો થશે. જેમ કેઃ માં માતોડનુપ : પ્રમાણે જ પ્રત્યય છે તેથી મનાવતષ્ટા | પ્રમાણે ટાપૂ લાગીને તેનું સ્ત્રીલિંગનું રૂપ ગોકા બનશે, પરંતુ , મદ્ વગેરે પ્રત્યયોમાનો મૂ-કાર એક જ છે તેમ ગણવામાં આવે તો દિઠાણનૂડ પ્રમાણે લાગીને નવી જેવું અશુદ્ધ રૂપ થવાનો પ્રસંગ આવે. વળી વિન્દ્ર ત્િ વગેરેને લગતાં કાર્ય વારાફરતી થવાનો પ્રસંગ પણ આવે, તેટલું જ નહીં પણ એ સાક્ઝતિ જેવાં સૂત્રમાં અનુબન્ધ રહિત 4-કારનો નિર્દેશ કર્યો હોય ત્યાં પણ વિવિધ અનુબન્ધને લગતાં કાર્ય થશે અને પરિણામે ગોટાળો થવાનો પ્રસંગ આવશે.