Page Text
________________
१३८३
अनेकान्तजयपताका
(षष्ठः -on
सन्तापरहितः कायखेदोऽपि परमार्थत: खेद एव । (२३७) नं च तत्सन्तापकृदपि तदिष्टं परमज्ञानदर्शनधरैस्तीर्थकृद्भिः तद्वचनप्रामाण्यात् मनोमङ्गलकर्तृतपः प्रतिषेधात् चित्तेन्द्रियवश्यमात्रविधानात्, अन्यथाऽऽर्त्तध्यानापत्तेः । ( २३८ ) न च अल्पकायखेदेऽपि
* व्याख्या
1
न चेत्यादि । न च तत्सन्तापरहितः - चित्तसन्तापरहितः कायखेदोऽपि परमार्थतः खेद एव, अभिप्रेतार्थसिद्धौ कायखेदस्याखेदतयाऽनुभवात् । न चेत्यादि । न च तत्सन्तापकृदपि न च काय(चित्त?)सन्तापकृदपि तत्-तप इष्टम् - अभ्युपगतम् । कैरित्याह- परमज्ञानदर्शनधरैः तीर्थकृद्भिः । कथं नेष्टमित्याह-तद्वचनप्रामाण्यात्-तीर्थकरवचनप्रामाण्यात् । प्रामाण्यं च मनोमंङ्गुलकर्तृतपःप्रतिषेधात् । तथा चार्षम्
"सो हु तवो कायव्वो जेण मणो मङ्गुलं न चिन्तेइ । जेण न इन्दियहाणी जेण य जोगा न हायन्ति ॥ " तथा चित्तेन्द्रियवश्यमात्रविधानात् । विधानं च
...अनेडांतरश्मि
છે, અર્થાત્ બાહ્ય-શરીર કેવું છે ? તેને શું કષ્ટ પડે છે ? એ બધા બાહ્ય વિશે ધ્યાન દેનારું નથી. (એટલે તેઓને કાયસંતાપ હોવા છતાં ચિત્તસંતાપ ન થાય.)
અને ચિત્તસંતાપથી રહિત વ્યક્તિને કાયખેદ પણ પરમાર્થથી ‘ખેદ’ રૂપ ન લાગે, કારણ કે અભિપ્રેત (=ઈચ્છિત) અર્થની સિદ્ધિ માટે એ ખેદનો પણ અખેદરૂપે (=સુખરૂપે) જ અનુભવ થાય છે. (આ વાત આગળ રત્નવેપારીના ઉદાહરણથી સિદ્ધ કરશે.)
* અશુભધ્યાનકારક તપનો નિષેધ
(૨૩૭) અને ૫૨મ જ્ઞાન-દર્શનને ધારણ કરનારા તીર્થંકરોને કાયસંતાપ (?ચિત્તસંતાપ) કરનાર પણ તપ ઇષ્ટ નર્યાં. કારણ કે એ વાતમાં તીર્થંકરનું વચન જ પ્રમાણ છે, તીર્થંકરોએ જ મનની અસમાધિ
ક૨ના૨ તપનો નિષેધ કર્યો છે.
આર્ય પુરુષોએ પણ કહ્યું છે કે -
“તે તપ કરવો, જેનાથી મન અશુભ ન વિચારે, જેનાથી ઇન્દ્રિયની હાનિ ન થાય અને જેનાથી સંયમયોગો હણાય નહીં.’’
અને તીર્થંકરોએ તપ દ્વારા મુખ્ય તો ચિત્ત (મન) અને ઇન્દ્રિયનું વશીકરણ (=નિયંત્રણ) કરવાનું
* એનો મતલબ એ નથી કે, કાયસંતાપ બિલકુલ ન કરવો. પણ કહેવાનો ભાવ એ કે, મનની અસમાધિ થાય એવો કાયસંતાપ ન કરવો.
१. 'न च सन्ताप०' इति ग-पाठः । २. मङ्गुलम्-असुन्दरम् । ३. छाया - तत् खलु तपः कर्तव्यं येन मनो मङ्गुलं न चिन्तयति । येन नेन्द्रियहानिर्येन योगा न हायन्ते ॥ ४. आर्या ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |