Page Text
________________
११४९
व्याख्याविवरणविवेचनसमन्विता
(પ8:
नित्यत्वादीनां विरोधित्वासिद्धेः, अन्यथा वस्त्वभावप्रसङ्गात् । (२) किञ्च तथाभूतवस्त्वभावे सत्येकान्तवादिन एव मुक्त्यभावप्रसङ्गः।तथाहि-यदि तदात्मा-ऽङ्गना-भवनमणि-कनक-धन-धान्यादिकमेकान्तेनैवानात्मकत्वादिधर्मयुक्तं भावनालम्बनमिष्यते, हन्त तर्हि सर्वथाऽनात्मकत्वाद् भावकभाव्याभावात् तत्परिज्ञानोत्तरकालभाविभावनाऽभावतः
-
વ્યારણ્યા . मिति । कुत इत्याह-उक्तवत्-यथोक्तं तथा सत्त्वानित्यत्वादीनां धर्माणां विरोधित्वासिद्धेः कारणात् । अन्यथा-एवमनभ्युपगमे किमित्याह-वस्त्वभावप्रसङ्गात् निर्णीतमेतत् । किञ्च तथाभूतवस्त्वभावे सति अनेकान्तात्मकवस्त्वभाव इत्यर्थः, एकान्तवादिन एव-वादिनो मुक्त्यभावप्रसङ्गः । एतदेवाह तथाहीत्यादीना । तथाहीत्युपप्रदर्शने । यदि तदात्मा-ऽङ्गनाभवन-मणि-कनक-धन-धान्यादिकमेकान्तेनैव-सर्वथैव अनात्मकत्वादिधर्मयुक्तं भावनालम्बनमिष्यते, हन्त तर्हि सर्वथाऽनात्मकत्वात् कारणात् भावकभाव्याभावात् हेतोः
- અનેકાંતરશ્મિ .... બાકી હકીકતમાં અમારું કથન સત્ય જ છે. તેનું કારણ એ કે, પૂર્વે કહ્યા મુજબ સત્ત્વ-અસત્ત્વ, નિત્યત્વ-અનિત્યત્વ, સામાન્ય-વિશેષ, અભિલાપ્ય-અનભિલાપ્ય આદિ ધર્મોનું વિરોધીપણું જરાય સિદ્ધ નથી. (અર્થાતુ તે ધર્મો, વિરોધ વિના એક જ વસ્તુમાં નિબંધ રહી શકે છે.)
(અન્યથા=) બાકી જો જુદી જુદી અપેક્ષાએ તે ધર્મો ન માનવામાં આવે, તો તો તે વસ્તુનો જ અભાવ થઈ જાય. આ બધી વાતોનો નિર્ણય અમે પૂર્વે જ કરી ગયા છીએ.
(૨) બીજી વાત, જો અનેકાંત-આત્મક વસ્તુ ન હોય, તો તો એકાંતવાદીને જ મોક્ષનો અભાવ થશે (અર્થાત્ એકાંતવાદમાં જ મોક્ષની અસંગતિ થશે.) તે આ પ્રમાણે
જો તે આત્મા, સ્ત્રી, ભવન, મણિ, કનક, ધન, ધાન્ય વગેરે દરેક વસ્તુઓ એકાંતે (સર્વથા) અનાત્મકતા-આદિ ધર્મોથી યુક્ત જ હોય અને તેને જ જો ભાવનાનું આલંબન બનાવતા હો, તો તો વસ્તુ સર્વથા અનાત્મક (આત્મસ્વરૂપ વિહોણી) હોવાથી કોઈ ભાવ્ય-ભાવક જ નહીં રહે અને તો તેવા (અનાત્મકાદિ વસ્તુનાં) જ્ઞાન પછી ભાવના પણ નહીં થાય અને ભાવના નહીં થાય, તો કોના થકી અથવા કોના રાગાદિ દોષોની હાનિ થશે? એ તમે કહો. (અર્થાત તમારા મતે તે બધું જ અસંગત છે.)
ભાવાર્થ તમે જેને ભાવનાનું આલંબન બનાવો છો, તે અંગનાદિ વસ્તુ તો એકાંતે અનાત્મક ( નિઃસ્વરૂપ) છે. તો આવી એકાંતે અનાત્મક (=નિઃસ્વરૂપ) વસ્તુ તો ભાવનાનો વિષય પણ ન બને અને તે વિશે કોઈ ભાવના પણ ન કરી શકે. (આશય એ કે, વસ્તુ જો કથંચિત્ સાત્મક હોય, તો તે વસ્તુ ભાવ્ય=ભાવનાનો વિષય બની શકે અને વ્યક્તિ ભાવક ભાવના ભાવનાર બની શકે, પણ વસ્તુ સર્વથા અનાત્મક=નિઃસ્વરૂપ હોવામાં તો કોઈ ભાવ્ય-ભાવક જ ન રહે.)
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |