Page Text
________________
१३०३ अनेकान्तजयपताका
(પષ્ટ: पुनरभिहितेन । आलोच्यतां वस्तुतत्त्वमिति, अतः 'प्रत्यक्षानुपलम्भसाधनः कार्यकारणभावः' इति वचनमात्रमेव ॥ ___(१५५) इतश्चैतदेवम्, तयोनिराकार-साकारयोः तद्ग्राहकत्वायोगात् । अयोगश्च विषयकृतनिर्भासविरहे अर्थप्रत्यासत्तिनिबन्धनाभावेनेदमस्य संवेदनमिति व्यवस्था
- વ્યાધ્યો ... असत्सद्भवनेन हेतुना अदलेति । तथाहि-यदैव हेतुरेव न फलीभवति तदैवासत् सद् भवतीति स्थितमदलत्वमित्यलमनेन पुनः पुनरभिहितेन । आलोच्यतां वस्तुतत्त्वमिति । अतः 'प्रत्यक्षानुपलम्भसाधनः कार्यकारणभावः' इति वचनमात्रमेव परदर्शने, निरर्थकमित्यर्थः ॥
इतश्चैतदेवमधिकृतवचनं वचनमात्रमेव, तयोः-प्रत्यक्षानुपलम्भयोः निराकार-साकारयोस्तद्ग्राहकत्वायोगात्-कार्यकारणग्राहकत्वायोगात् । अयोगश्च विषयकृतनिर्भासविरहे, विषयाकारविरहे इत्यर्थः । अर्थप्रत्यासत्तिनिबन्धनाभावेन हेतुना इदमस्य संवेदनमिति-एवं
... અનેકાંતરશ્મિ ... અસત્ જ કાર્ય સત્ થયું છે. એટલે તો તેની ઉત્પત્તિ (અદળ=) કારણવિહોણી થઈ જ.
તે આ પ્રમાણે - જયારે હેતુ (વહ્નિ) જ ફળરૂપે પરિણમતો નથી, ત્યારે અસત્ જ વસ્તુ સત્ થઈ કહેવાય... તો આવી વસ્તુમાં કારણનું કયું દળ જોડાયું? એટલે એ ધૂમની ઉત્પત્તિ દળ વિનાની (કારણ વિના) જ થઈ, એવું સ્થિત થયું.
હવે આ જ વાતને વારંવાર કહેવાથી સર્યું. (અનેકવાર કહેવા છતાં પણ તમને લગીરે સમજણ પડતી નથી.) એટલે તમે વસ્તુતત્ત્વને બરાબર સમજવાની કોશિશ કરો.
સંદર્ભ ગ્રંથકારે કહ્યું હતું કે, બૌદ્ધમતે કાર્ય-કારણભાવનો નિશ્ચય સંગત નથી. પછી બૌદ્ધ તેની સંગતિ માટે પ્રત્યક્ષ-અનુપલંભનો નિશ્ચાયકપ્રમાણ તરીકે ઉલ્લેખ કર્યો. પછી ગ્રંથકારે કહ્યું કે, ક્ષણિકમતે બંનેનો કાર્ય-કારણભાવ ન જ જણાય. ત્યારબાદ બૌદ્ધના અનેક કુતર્કોનું નિરાકરણ કરીને, હવે ગ્રંથકારશ્રી નિષ્કર્ષ જણાવી રહ્યા છે –
આમ, બૌદ્ધમતે પુષ્કળ દોષો હોવાથી “વતિ-ધૂમાદિનો કાર્ય-કારણભાવ પ્રત્યક્ષ-અનુપલંભથી સિદ્ધ થનાર છે' - એ માત્ર બોલવા પૂરતું નિરર્થક જણાઈ આવે છે. (તે વચન, બીજા પણ એક તર્કથી નિરર્થક જણાય છે. એ તર્ક હવે ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે )
- પ્રત્યક્ષ-અનુપલંભની ગ્રાહકતા અસંગત : (૧૫૫) પ્રત્યક્ષ અને અનુપલંભરૂપ જ્ઞાન (૧) નિરાકાર છે, કે (૨) સાકાર? – બેમાંથી એકે રીતે તેઓ કાર્ય-કારણભાવના ગ્રાહક બની શકતા નથી. તે આ રીતે -
(૧) નિરાકારતા - જો પ્રત્યક્ષ-અનુપલંભ વિષયકૃત આકારથી રહિત હોય; તેમાં વિષયનો આકાર ન આવે, તો અર્થપ્રત્યાત્તિરૂપ “આ જ્ઞાન પ્રતિનિયત આ વિષયનું સંવેદન કરે છે' - એવી
१. प्रेक्ष्यतां १२७४तमं पृष्ठम् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |