Page Text
________________
१२९१
अनेकान्तजयपताका तत्सामर्थ्यप्रभवश्च विकल्पस्तथैव प्रवर्त्तत इति न्याय्यस्तदवसाय इति । (१४२) अत्र उच्यते-विशिष्टकार्यजननस्वभावग्रहणं विशिष्टकारणजन्यस्वभावग्रहणं चेतरेतरग्रहणात्मकं न वः स्वराद्धान्तनीत्योपपद्यत इत्युक्तप्रायम् । उपपत्तावपि सर्वत्र तथाग्रहणात्
- વ્યા तथैव गृह्यते यथा तद् व्यवस्थितं तत्सामर्थ्यप्रभवश्च-कारणादिज्ञानसामर्थ्यप्रभवश्च विकल्पस्तथैव प्रवर्त्तते । इति-एवं न्याय्यस्तदवसाय:-कार्यकारणावसायः । इति चेत्, एतदाशङ्कयाह-अत्रोच्यते समाधिः । विशिष्टकार्यजननस्वभावग्रहणं कारणगतं तथा विशिष्टकारणजन्यस्वभावग्रहणं च कार्यगतम् । किमित्याह-इतरेतरग्रहणात्मकं वर्तते, इतरेतरोपाधित्वादितरेतरविशिष्टत्वस्य । एतत् किमित्याह-न वो-न युष्माकं स्वराद्धान्तनीत्या-स्वसिद्धान्तन्यायेन उपपद्यते इत्युक्तप्रायं-प्रायेणोक्तम् । उपपत्तावपि अस्य तत्तत्स्वभावतया इतरेतर
અનેકાંતરશ્મિ જ (૨) એ જ રીતે કાર્યજ્ઞાન પણ કાર્યનું ગ્રહણ કરે છે જ અને એ કાર્ય વિશિષ્ટ કારણથી ઉત્પન્ન થવાના સ્વભાવવાળું છે. એટલે કાર્યજ્ઞાન જ્યારે કાર્યનું ગ્રહણ કરે, ત્યારે કારણજન્યસ્વભાવરૂપે જ કાર્યનું ગ્રહણ કરે...
(૩) હવે એ કાર્યજ્ઞાન અને કારણજ્ઞાન; તે બે જ્ઞાનનાં સામર્થ્યથી ઉત્પન્ન થયેલો વિકલ્પ પણ તે પ્રમાણે જ કાર્ય-કારણને ગ્રહણ કરવા પ્રવર્તે છે.
એટલે કાર્ય-કારણભાવનો નિશ્ચય થવો ઉચિત જ છે.
(૧૪૨) સ્યાદ્વાદીઃ કારણમાં વિશિષ્ટ કાર્યજનસ્વભાવ છે. એ સ્વભાવના ગ્રહણ વખતે કાર્યનું ગ્રહણ પણ થાય છે જ... અને કાર્યમાં વિશિષ્ટ કારણજન્યસ્વભાવ છે, એ સ્વભાવના ગ્રહણ વખતે તેના ઉપાધિરૂપ કારણનું ગ્રહણ પણ થાય છે જ... તેનું કારણ એ કે, તે વિશિષ્ટ સ્વભાવમાં કાર્યકારણ ઉપાધિરૂપે રહેલ છે (કાર્યજનનસ્વભાવમાં “કાર્ય એ ઉપાધિરૂપે=પ્રતિયોગીરૂપે ભાસે છે અને કારણજન્યસ્વભાવમાં “કારણ એ પ્રતિયોગીરૂપે ભાસે છે.)
એટલે કારણસ્વભાવના ગ્રહણ વખતે કાર્યનું અને કાર્યસ્વભાવના ગ્રહણ વખતે કારણનું - એમ ઈતરેતરનું ગ્રહણ થાય છે જ... પણ તમારા ક્ષણિકવાદના સિદ્ધાંત મુજબ તેની સંગતિ થતી નથી. (કાર્યજ્ઞાન-કારણજ્ઞાન ક્ષણિક હોવાથી માત્ર સ્વક્ષણગત કાર્ય-કારણનું જ ગ્રહણ કરે, બંનેનું સંલગ્નરૂપે નહીં. એટલે તમારે મને એક જ્ઞાનથી બંનેનું ગ્રહણ, જે પ્રતીતિસિદ્ધ છે, તે સંગત થતું નથી...) એ બધું અમે પૂર્વે પ્રાયઃ કહી જ દીધું છે.
બૌદ્ધ ધૂમમાં વતિજન્યસ્વભાવ છે. હવે આ સ્વભાવના ગ્રહણ માટે ઈતરનું (=વતિનું) ગ્રહણ અપેક્ષિત નથી, માત્ર સ્વભાવી-ધૂમનું ગ્રહણ જ પર્યાપ્ત છે. તેનાથી જ તે વિશિષ્ટ સ્વભાવ જણાઈ
૨. ‘વસ્થ શિfમ' તિ પૂર્વમુદ્રિતપ4િ:, સત્ર દુપટ: I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |