Anekantjaipataka Part 05

SR No.: 005536
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2013
Total Pages: 350
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 132

१२५५ अनेकान्तजयपताका
- > तिमिरमालोच्यतामेतदिति । (१०८) किमत्रालोच्यम् ? तत्स्वभावत एव तन्नियमसिद्धेः सर्वस्य सुस्थितत्वात् । तथाहि-तयोरेव हेतु-फलयोः स स्वभावो येन स एव तस्यैव हेतुस्तदेव च तस्यैव फलमिति । अतोऽशेषतत्कालभाविभावसाधारणत्वेऽपि तदनन्तरभावित्वस्य अपरत्र तत्स्वभावत्वाभावात् अस्यैव च नियमहेतुत्वात् तद्भावसिद्धिरिति ।
किमत्रालोच्यम् ? तत्स्वभावत एव-हेतुफलस्वभावत एव तन्नियमसिद्धेः-हेतुफलभावनियमसिद्धेः सर्वस्य सुस्थितत्वात् किमत्रालोच्यमिति ? एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना। तथाहीति पूर्ववत् । तयोरेव हेतु-फलयो:-विवक्षितयोः स स्वभावो येन-स्वभावेन स एव-विवक्षितः तस्यैव-विवक्षितस्य हेतुः तदेव च-विवक्षितं तस्यैव-विवक्षितस्य हेतोः फलमिति । अतः-अस्मात् स्वभावात् अशेषतत्कालभाविभावसाधारणत्वेऽपि कस्येत्याहतदनन्तरभावित्वस्य । अपरत्र-अविवक्षितहेत्वादौ तत्स्वभावत्वाभावात् कारणात् अस्यैव
અનેકાંતરશ્મિ .... (જૈનમતે તેવા દોષો ન આવે, કારણ કે જૈનમતે પ્રતિનિયત હેતુનું પ્રતિનિયત કાર્યમાં પરિણમન મનાય છે. એટલે જેમાં પરિણમન થાય તે જ કાર્ય અને જેનું પરિણમન થાય તે જ કારણ - એમ પ્રતિનિયત કાર્ય-કારણભાવની વ્યવસ્થા નિબંધ ઘટી જાય.)
એટલે હે બૌદ્ધો ! એકવાર મોહતિમિરને દૂર કરીને, તમે એકદમ બરાબર વિચાર કરો... (તો જ તમને વાસ્તવિક તત્ત્વનો ખ્યાલ આવશે.)
પ્રતિનિયતતાસાધક બૌદ્ધપ્રલાપ - (૧૦૮) બૌદ્ધઃ (પૂર્વપક્ષ) : હેતુ અને ફળનો તેવો સ્વભાવ છે અને તેનાથી જ પ્રતિનિયત હેતુ-ફળભાવનું નિયમન સિદ્ધ થઈ જશે... આમ અમારા મતે બધું સુરક્ષિત જ હોવાથી, અહીં વિચારવાનું શું?
આ જ વાતને સમજાવવા ભાવના કહે છે –
વિવક્ષિત કાર્ય-કારણનો (=ઘટ-મૃદુનો) એવો સ્વભાવ છે, કે જે સ્વભાવના આધારે, (૧) વિવક્ષિત (માટીરૂપ) પદાર્થ ઘટનું જ કારણ બને, અને (૨) વિવક્ષિત (ઘટરૂપ) પદાર્થ, માટીનું જ કાર્ય બને.
આ સ્વભાવના આધારે જ, હેતુની અનંતર થવાપણું; કાર્ય વખતે થનારા વિશ્વગત તમામ
* આટલી અકાઢ્ય યુક્તિઓ આપ્યા પછી પણ તે વાતને તે સમજતો નથી અને તે વિશે વિચારવાનું બાજુ પર મુકીને હજી પોતાના કુતર્કો રજુ કરે છે. તેનું પરિણામ તો શૂન્યમાં જ પર્યવસિત થવાનું; એ ગ્રંથકારશ્રી આગળ જણાવશે.
૨. ‘તમવિસિરિત' ત T-પાઠ: |