Page Text
________________
१२४१ अनेकान्तजयपताका
- (૧૨) પ્રતિધ્યયુમ, ૩ોષાનતિવૃત્તે , નેવેલાયોડ્યા તથાદિभिन्नेभ्यस्तुल्यसामर्थ्येभ्योऽतुल्याभिन्नभावे कथमविरोध इति चिन्त्यम् ।(९३) स्यादेतत्
- વ્યારા . निरंशत्वाद् वस्तुरूपस्य भागश उत्पादनं नेष्टमेव, निर्भागैककार्यकारणस्वभावेभ्योऽनेकेभ्यस्तथाविधैकोत्पत्तेः । इति-एवमप्रसङ्ग एव उक्तदोषलक्षणः । एतदाशङ्कयाह-एतदप्ययुक्तम्अनन्तरोदितम् । कुत इत्याह-उक्तदोषानतिवृत्तेः कारणात् । अभ्युच्चयमाह-अनेकस्मादित्यादि । अनेकस्मात् कारणात् स्वमतभेदोपेक्षया एकोत्पादायोगाच्च । एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना । तथाहीति पूर्ववत् । भिन्नेभ्यस्तुल्यसामर्थ्येभ्यः, कारणभेदेभ्य इति प्रक्रमः, अतुल्याभिन्नभावे सति कार्यस्य कथमविरोध इति चिन्त्यम् । स्यादेतत्-किमत्र चिन्त्यते ? ... અનેકાંતરશ્મિ
- આશય એ છે કે, જ્ઞાનરૂપ કાર્યમાં, વિષયથી આકાર, પૂર્વજ્ઞાનક્ષણથી બોધરૂપતા, ઇન્દ્રિયથી પ્રતિનિયમ વગેરે નહીં થાય...
બૌદ્ધઃ આવો અર્થ કરો, તો તો તે પ્રસંગરૂપ નહીં રહે. કારણ કે કાર્ય તો નિરંશ-એકરૂપ છે, એટલે જુદા જુદા કારણો તેને ટુકડા-ટુકડા રૂપે ઉત્પન્ન કરે છે; એવું તો અમને જરાય ઈષ્ટ નથી. એટલે તમે જે કહો છો, તે તો અમને માન્ય જ છે, અમારા માટે દોષરૂપ નથી.
એટલે હે જૈનો ! તમે આપેલો પ્રસંગ; એકે અર્થ પ્રમાણે અમને બાધક બનતો નથી.
(૯૨) સ્યાદ્વાદીઃ તમારી આ વાત પણ અયુક્ત છે, કારણ કે અહીં પૂર્વોક્ત દોષો (=અનેકથી એકની ઉત્પત્તિ માનવામાં બતાવેલા દોષો) તદવસ્થ જ રહે છે, તેનું ઉલ્લંઘન થઈ શકતું નથી.
વળી, તે કેમ ન ઘટે ? એ માટે હજી એક યુક્તિ કહીએ છીએ –
તુલ્યસામર્થ્યવાળા જુદા જુદા કારણોથી, કાર્ય પણ તુલ્ય અને જુદું જુદું જ થાય, અતુલ્ય-અભિન્ન શી રીતે ? (લાલ તંતુ અને પીળો તંતુ - બંને પરસ્પર ભિન્ન છે અને કપડાને ઉત્પન્ન કરવારૂપે તુલ્યસામર્થ્યવાળા છે. તો આવા તંતુઓથી, કપડારૂપે તુલ્ય અને લાલ-પીળારૂપે ભિન્ન-ભિન્ન એમ તુલ્ય-ભિન્ન કપડા જ ઉત્પન્ન થાય, અતુલ્ય-અભિન્ન નહીં.)
પણ તમે તો કહો છો કે, તે અનેક તુલ્ય-ભિન્ન કારણો અતુલ્ય-અભિન્ન નિરંશ-એકરૂપ કાર્ય ઉત્પન્ન કરે છે, તે શી રીતે ઘટે ? તેમાં તો વિરોધ છે. (કારણ ભિન્ન-ભિન્ન હોય અને કાર્ય અભિન્ન થાય... એવું તો વળી શી રીતે ?)
એ તમારે વિચારવું જોઈએ.
આ પ્રસંગ તો તેને કહેવાય કે, જે માન્યતાબાધક બનતો હોય. જેમકે બૌદ્ધને કહેવામાં આવે છે, કાર્ય નિહેતુક માનવાનો પ્રસંગ આવશે. (તો આ પ્રસંગકાર્યને સહેતુક માનવારૂપ બૌદ્ધમાન્યતાનો બાધ કરે છે. એટલે તે વાસ્તવમાં પ્રસંગરૂપ બની શકે.) પણ તટસ્થ જે કહ્યું કે, અનેક કારણો કાર્યને ભાગશઃ ઉત્પાદક નહીં બને, તે તો બૌદ્ધને ઇષ્ટ જ છે, માન્યતા સાધક જ છે અને તેથી તે પ્રસંગરૂપ જ ન રહે...
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |