Page Text
________________
अनेकान्तजयपताका
(८३ ) एतेन न ब्रूमो ऽन्यस्य तज्जनकं रूपं नास्तीति, किन्तु यत् तदेकस्य जनकं तदन्यस्य नेति, अन्योऽपि स्वरूपेणैव जनको न पररूपेणेति, अतद्रूपत्वात्, तद्यथास्वं
१२३५
व्याख्या
( 8:
पत्त्या-विवक्षितकार्यभावापत्त्या न न्यायानुसारि विकल्पितमिति भावनीयमेतत् ॥
एतेनेत्यादि । एतेन - अनन्तरोदितेन न ब्रूम इत्यादि यावत् कोऽत्र न्याय इत्यादि सर्वं प्रतिक्षिप्तमिति सम्बन्ध: । न ब्रूमोऽन्यस्य-कारणभेदस्य तज्जनकं विवक्षितनिर्भागैककार्यजनकं रूपं नास्तीति, किन्तु यैत् तदेकस्य जनकं कारणभेदस्य तदन्यस्य-कारणभेदस्यैव नेति । किमुक्तं भवति ? अन्योऽपि स्वरूपेणैव जनकः, न पररूपेण, कारणभेदान्तररूपेणेति । कुत इत्याह-अतद्रूपत्वात्-विवक्षितकारणभेदस्य तदन्यारूपत्वादिति । तद्याथास्वं यथाऽऽत्मीयं
–
* અનેકાંતરશ્મિ
બને, તો તો કાર્યને નિર્હતુક માનવાનો જ વારો આવે.)
નિષ્કર્ષ ઃ એટલે હે બૌદ્ધો ! તમે જે કલ્પના ઊભી કરી, તે ન્યાયને અનુસરનારી નથી. તેથી જ તમારું કથન અયુક્ત જણાઈ આવે છે. એ બધું તમે શાંતિથી વિચારો.
(હવે પ્રસંગોપાત્ ગ્રંથકારશ્રી, અવાંતર વાર્તિકકારનાં અન્ય મંતવ્યનું નિરાકરણ કરે છે -) * વાર્તિકકારના વચનનો પ્રતિક્ષેપ
(૮૩) ઉપરોક્ત કથનથી, વાર્તિકકારના ‘7 ઘૂમ:...' ઈત્યાદિ વચનનું પણ નિરાકરણ થાય છે. (તેના પૂર્વપક્ષ-ઉત્તરપક્ષ આ પ્રમાણે છે –)
વાર્તિકકાર : (બૌદ્ધપૂર્વપક્ષ :) નિરંશ-એકસ્વભાવી કાર્યને ઉત્પન્ન કરવાનો સ્વભાવ, બીજા કારણમાં નથી એવું અમે નથી કહેતા (તેમાં પણ વિવક્ષિતકાર્યજનન સ્વભાવ રહેલો જ છે.) પણ અમારું કહેવું એ છે કે, વિવક્ષિત કાર્યના જનક અનેક કારણો છે. તેમાંથી પહેલા કારણનો જે સ્વભાવ છે, તે જ સ્વભાવ બીજા કારણનો નૈથી. (પણ બીજા કારણનો એક અલગ જ સ્વતંત્ર સ્વભાવ છે.)
ભાવાર્થ : બીજું કારણ પણ, પોતાના સ્વરૂપે જ કાર્યને ઉત્પન્ન કરનાર છે, તે પરરૂપે (=પહેલા કારણના સ્વરૂપે) કાર્યને ઉત્પન્ન કરે છે એવું નથી. તેનું કારણ એ કે, તે તરૂપ નથી, અર્થાત્ દ્વિતીયકારણ તે પ્રથમકારણરૂપ નથી. (અને તો એ પ્રથમકારણના સ્વભાવે કાર્યને શી રીતે ઉત્પન્ન કરે ? તે તો પોતાના સ્વતંત્ર સ્વભાવે જ કાર્યને ઉત્પન્ન કરે. આ જ વાત જણાવે છે -) રૂપ, બીજ,
Jain Education International
વિવરામ્ .
41. यत् तदेकस्य जनकं कारणभेदस्येति । यत् तदेकस्य-कारणभेदस्य सम्बन्धि जनकं रूपम् ।। 42. तदन्यारूपत्वादिति । न विद्यते रूपं स्वभावो यस्यासावरूपस्तदन्येन-उक्तव्यतिरिक्तेन
* આવું કહીને બૌદ્ધને એ ફલિત કરવું છે કે, બંને કારણોનો સ્વભાવ એક નથી, પણ જુદો જુદો છે અને એટલે તે બે કારણોને એક માનવાની આપત્તિ ન આવે...
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005536 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |