________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता तत्स्वभावानामपि केषाञ्चित् तथाभेदाद् नित्यतया फलभेदापत्तेः ॥ (२४०) न नित्यता केषाञ्चिदपि । किं नेति वाच्यम् । न तद्धेतुः तथाभूता
.................. व्याख्या ................ एनमेवाह-तत्स्वभावानामपि केषाञ्चित्-पदार्थानां तथाभेदात्-तुल्यस्वरूपभेदमात्रहेतुतया भेदात् नित्यतया-नित्यस्वभावत्वेन फलभेदापत्तेः-समुद्रोमिवदनित्यभावविलक्षणफलभेदापत्तेरित्यतिसूक्ष्मधिया भावनीयम् ॥
अत्राह-न नित्यता केषाञ्चिदपि-भावानाम् । एतदाशङ्क्याह-किं न इति वाच्यम् । न तद्धेतुः-नित्यभावहेतुः तथाभूतात्-नित्यंभावजननस्वभावजननस्वभावादिति योऽर्थः हेतोः
...* मनेतिरश्मि શકાશે. (આ સ્વભાવ યદ્યપિ પૂર્વેક્ષણોમાં નથી, તો પણ ક્ષણભેદે સ્વભાવભેદ માન્ય હોઈ, પૂર્વેક્ષણમાં ન રહેલ પણ સ્વભાવ, પ્રસ્તુત ક્ષણમાં સંગત છે...) પછી તો સમુદ્રક્ષણથી તરંગની જેમ, આ ક્ષણ દ્વારા વિલક્ષણ એવા નિત્યકાર્યની ઉત્પત્તિ થશે, એટલે તો ફળભેદની (નવિલક્ષણકાર્ય થવાની) આપત્તિ भावशे !" - माj थन रीने तो समे नित्यपहार्थना ५९ सिद्ध शु...
આ અર્થ વિવરણ પ્રમાણે કર્યો છે. મૂળ + વ્યાખ્યાનો અર્થ આ રીતે બેસાડવો - સમાન સ્વભાવી પણ કેટલીક ક્ષણોમાં તેવો – સ્વરૂપભેદના હેતુભૂત ક્ષણભેદ હોવાથી તે નિત્ય પણ થઈ શકશે, અને અનિત્યક્ષણ કરતાં વિલક્ષણ એવું ફળ ઉત્પન્ન કરશે... ભાવ એ કે, અનિત્યક્ષણ, સજાતીય પણ સર્વથા ભિન્ન ક્ષણની ઉત્પત્તિ કરે છે, તે તેનું ફળ છે. પણ હવે તેના બદલે ક્ષણભેદથી કોઈક ક્ષણ નિત્ય થઈ જશે અને તે પોતાની જ અવસ્થિતિરૂપ વિલક્ષણ કાર્ય ઉત્પન્ન કરશે...)
मा पर्थ मेम सूक्ष्मभुद्धिथा विया२वो... (२४०) बौद्ध : ५९॥ नित्यता तो ओ र्थनी नथी... स्यावाही : ५९॥ ५डेसा मे हो , म नथी ? । બૌદ્ધ ઃ તેમાં કારણ એ જ કે, નિત્યભાવને ઉત્પન્ન કરનાર તમે જે હેતુ માનો છો, તે હેતુની
....... विवरणम् ..... 110. तुल्यस्वरूपभेदमात्रहेतुतया भेदादिति । तुल्यं-परस्परसाधारणं तच्च तत्स्वरूपेण भेदमात्रं च तद्धेतुः-कारणं नित्यपदार्थजननं प्रति प्रयोजनं येषां ते तथा तेषां भावस्तत्ता तया कृत्वा भेदात्विशेषात्, यथाहि-अविशिष्टात् समुद्रक्षणात् स्वरुपमात्रेण पाश्चात्यसमुद्रक्षणेभ्यो भिन्नात् सकाशाद् विशिष्ट ऊर्मिक्षण उत्पद्यते । एवं स्वरुपमात्रेणान्येभ्य: पदार्थेभ्यो भिन्नात् कुतोऽपि वस्तुक्षणान्नित्यस्य कार्यस्योत्पत्ति: स्यात्, उभयत्रापि विशिष्टहेतोरभावात्, स्वरूपभेदमात्रस्य च समानत्वात् ।।
111. नित्यभावजननभावजननरवभावादिति योऽर्थ इति । नित्यभावजनन:-नित्यपदार्थनिष्पादको
१.,'सत्स्वभावा०' इति क-पाठः । २. 'सत्स्वभावा०' इति क-ड-पाठः।
३. 'प्रतियोजकं येषां' इति क
पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org