Anekantjaipataka Part 01

SR No.: 005532
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2013
Total Pages: 370
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 30

અનેકાંતઃ તત્ત્વાર્થખજાનાની ચાવી... (૧૪)
સાદ્વાદમાં તો એક ધર્મના ઉલ્લેખ વખતે વિરોધી-અવિરોધી બધા જ ધર્મોનો અર્થતઃ નિર્દેશ માન્ય છે. જેમકે સપ્તભંગીમાં ચા ટોડતિ એમ બોલાય, ત્યારે બીજો વિકલ્પ એનાથી વિરોધી એવા ચાર્ નાપ્તિ નો જ આવે. પણ સાદ્વાદમય નિરૂપણમાં ચા પટોડક્તિ એમ બોલતી વખતે ઘટત્વની સાથે મૃત્ત્વ - દ્રવ્યત્વ વગેરે અવિરોધી ધર્મોનો પણ અર્થતઃ સમાવેશ ઇષ્ટ છે. તેથી સ્યાદ્વાદમાં સપ્તભંગીનો ( સમાવેશ હોવા છતાં સ્યાદ્વાદ એથી કંઈક વિશેષ છે, કેમકે “સ્યા યુક્ત એ વચન પ્રમાણવાક્ય છે. જે
* સ્યાદ્વાદ ને વિભજ્યવાદ બંને એક ખરા? * છે એ જ રીતે સૂત્રકતાંગમાં ‘વિમ7 વાયં વિવારે જ્ઞા' એમ કહ્યું છે, એ વિભજ્યવાદનો સૂચક છે.. ! છે તો સ્યાદ્વાદ ને વિભજ્યવાદ એક કે ભિન્ન? તો જવાબ છે, બંને એક જ છે.. છતાં જો ફરક કહેવો હોય છે છે તો એ કહેવાય કે, વિભજ્યવાદનું તાત્પર્ય છે – વસ્તુ અનંત ધર્માત્મક હોવા છતાં જયારે પ્રરૂપણા કરવાની હોય, કોઈની શંકાનું સમાધાન કરવાનું હોય, ત્યારે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ, પુરુષ, નય. વગેરેને ધ્યાનમાં રાખીને પ્રરૂપણા કરવી.
જેમકે... | # જયંતી શ્રાવિકાએ પ્રભુને પ્રશ્ન પૂછ્યો : “જીવો ઊંઘતા સારા કે જાગતા?' તો ભગવાને " વિભાગ કરી જવાબ આપ્યો : “આરાધના કરવી છે. તો જાગતો સારો, નહીંતર સુતેલો સારો.' " I સંવિગ્નભાવિત ક્ષેત્રમાં અલગ વાત થાય ને પાર્થસ્થભાવિત ક્ષેત્રમાં અલગ વાત થાય.. છે દા.ત. જિનાલયદ્રવ્યોપજીવી શિથિલાચારીઓએ કુવલયપ્રભાચાર્યને ( સાવદ્યાચાર્યને) કહ્યું : “તમે જે લોકોને અહીં જિનાલય માટે પ્રેરણા કરો.. ત્યારે કુવલયપ્રભાચાર્યે આ ક્ષેત્ર શિથિલાચારીઓથી ભાવિત છે
છે ને તેઓ દેરાસર પોતાની આજીવિકા માટે ઇચ્છે છે એ જાણીને કહ્યું : “જો કે આ બાબત જિનાલય , ( અંગે છે, તો પણ આ સાવદ્ય છે, હું એ બાબતમાં વચનમાત્રથી પણ (પ્રેરણારૂપ) આચરણા કરીશ 'નહીં..” એમનું આ વચન વિજયવાદનું સરસ દષ્ટાંત છે.. આ વચનથી એમને (અનિકાચિત) | * જિનનામકર્મ બાંધ્યું.. છે એ જ રીતે સુકાળ-દુકાળ વગેરે રૂપકાળ અને જ્ઞાનરુચિ-ક્રિયારુચિ વગેરેરૂપ ભાવ જોઈને દેશના તે ઉપદેશ દેવાના છે. તેથી જ સમ્યત્વના પણ નિસર્ગરુચિ વગેરે દસ ભેદ બતાવ્યા છે.. તેમ જ પુરુષ- તે છે નય વગેરે પણ વિચારી ઉપદેશ આપવો જોઈએ, નહીં તો સ્વરૂપથી સત્ય વચન પણ પરસ્થાન દેશનારૂપ છે બની સ્વ-પરના હિતનો ઘાતક બને છે..
૨. “ ત્ત મસ્તે ! સાદુ નારિયત્ત સાદ ?, નયંતી !.. ને રૂ નીવા મHિવા... પતિ vi નીવાઇ સત્તત્ત સત્... ને રૂ નીવા ધમિયા નીવાળું નારિયત્ત સાહૂ !” - માવતીસૂત્રમ્ શત. ૨૨, દૃ. ૨, . ખૂ. 883/
२. 'जहा भो भो पियंवए ! जइ वि जिणालए तहा वि सावज्जमिणं णाहं वायामित्तेणं पेयं आयरिज्जा, एवं च समयसारपरंतत्तं जहट्ठियं अविवरीयं णीसंकंभणमाणेणं तेसिं मिच्छादिट्ठीलिंगीणं साहुवेसधारिणं मज्झे गोयमा! आसकलियं तित्थयरणामकम्मगोयं तेणं कुवलयप्पभेणं, एगभवावसेसीकओ भवोयही'- महानिशीथसूत्रम् अध्य.५, सू. २८।। ३. 'यद्भाषितं मुनीन्द्रैः पापं खलु देशना परस्थाने ।
માનસનમે ભવાદને વિષાવનું !' - પોડવું ૧૮૧૬