Page Text
________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
१८३ सङ्गतमिति सूक्ष्मधिया भावनीयमिति । एवं तावदेकान्तनित्यपक्षे विज्ञानादिकार्यायोगात् तदवगमाभाव इति ॥
(१३४) अथापि प्रकृत्यैकक्षणस्थितिधर्मकमेकान्तानित्यमभ्युपगम्यते । एवमपि विज्ञानादिकार्यायोगात् तदवगमाभाव एव, तदभावभाविनो विज्ञानस्य तत्कार्यत्वा
........ .......... व्याख्या ... ........... ............... ग्रहः । न सन्न्यायसङ्गतमिति-एवं सूक्ष्मधिया भावनीयम्, तदेककरणाकरणयोः स्वभावभेदनान्तरीयकत्वादिति । एवं तावदेकान्तनित्यपक्षे किमित्याह-विज्ञानादिकार्यायोगात् कारणात्, ‘आदि'शब्दादवस्थापरिग्रहः, तदवगमाभाव इति-एकान्तनित्यावगमाभाव इति ॥
द्वितीयपक्षमधिकृत्याह-अथापीत्यादि । अथापि प्रकृत्यैकक्षणस्थितिधर्मकमेकान्तानित्यमभ्युपगम्यते वस्तु । एवमपि विज्ञानादिकार्यायोगात् कारणात् तदवगमाभाव एव
............... मनेतिरश्मि ............. આ પ્રમાણે એકાંતનિત્યપક્ષે, વિજ્ઞાન વગેરે કાર્યો ન ઘટી શકવાથી, એકાંત નિત્યનો ઍવગમ પણ નહીં થઈ શકે. માટે વસ્તુને એકાંતનિત્યરૂપ માની શકાય નહીં.
- વસ્તુને એકાંત અનિત્યરૂપ માનવામાં પણ દોષપરંપરા - (૧૩૪) એકાંતવાદીઃ વસ્તુ, સ્વભાવથી માત્ર એક જ ક્ષણ રહેનારી છે, તેથી વસ્તુને એકાંતે માત્ર અનિત્યરૂપ જ માનવી જોઈએ.
સ્વાદાદીઃ એકાંત અનિત્યપક્ષે પણ, વિજ્ઞાન વગેરે કાર્યો ન ઘટી શકવાથી, એકાંત અનિત્યનું પણ વિજ્ઞાન ન જ થઈ શકે.
એકાંતવાદી : અનિત્યમતે વિજ્ઞાન કેમ ન ઘટે ?
સ્યાદ્વાદી : કારણ કે, જયારે વિજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થાય, ત્યારે કારણભૂત પદાર્થ તો નષ્ટ થઈ ગયો છે... આશય એ છે કે, કારણની બીજી ક્ષણે કાર્યની ઉત્પત્તિ થાય છે, એટલે પ્રથમ ક્ષણે પદાર્થ અને દ્વિતીયક્ષણે તજ્જન્ય વિજ્ઞાન થાય, પણ દરેક પદાર્થ ક્ષણિક (ક્ષણસ્થાયી) હોવાથી, પ્રથમણીય પદાર્થનો દ્વિતીયક્ષણે નાશ થઈ જશે... ફલતઃ વિજ્ઞાનક્ષણે પદાર્થનું અસ્તિત્વ જ ન રહે અને જો પદાર્થનું અસ્તિત્વ ન રહે, તો “આ વિજ્ઞાને આ પદાર્થનું કાર્ય છે' એનો નિશ્ચય જ ન થાય.
...* विवरणम् .. तस्यास्तस्यास्तत्तत्कार्यकरणानुकूलाया अवस्थाया: कुम्भकारादे: कार्यकर्तुः सम्बन्धिन्या भावग्रहः सत्ताङ्गीकार: । कुम्भकारो हि अन्यावस्थातोऽपरिणतो घटं कुरुतेऽवस्थान्तरगतश्च शरावोदश्चनादीनि कार्याणि, व्यापारभेदस्योपलम्भात् ।।
- વિજ્ઞાનાદિ કાર્યનો અસંભવ થવાથી, વસ્તુનું વસ્તુત્વ જ ન રહે (અર્થક્રિયાકારિત્વાભાવાતુ) અને તો તેનો अवाम ४ न थाय... अर्थात् तेवी वस्तु न डोपाथी ४ अवम न थाय...
१. प्रेक्ष्यतां ३४तमं पृष्ठम् । २. 'स्तन्न कार्य०' इति क-पाठः। ३. 'भावभेदेनान्तरीय०' इति पूर्वमुद्रितपाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |