Page Text
________________
१४६
अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः
इति यदुच्यते परैस्तदपि प्रतिक्षिप्तमिति, पदार्थमात्राणामेवोक्तवद् भावाभावात्मकत्वात्, अन्यथा तन्मात्रतानुपपत्तेः, इतरेतराभावात्मकत्वे तत्तद्भावसिद्धेः ॥ __(१०७) ततश्च 'प्रत्यक्षं प्रमाणं पदार्थमात्रास्वेव लब्धप्रतिष्ठं तासामेवावगमो युक्तः,
.. ..... व्याख्या ........ ...... अव्यापारेऽपि न विद्यते व्यापारो यस्मिन्, प्रक्रमात् प्रत्यक्षस्य, तदव्यापारं-विषयान्तरमभावादि तस्मिन्नपि तद्विषयेऽपि परिच्छेदेऽभ्युपगम्यमाने, सामर्थ्यात् प्रत्यक्षस्यैव । किमित्याह-रूपप्रवृत्तेऽपि परिच्छेदकत्वेन प्रत्यक्षे रसावसायः-रसपरिच्छेदः । किमित्याह-अशक्यपरिहारः सम्पद्येत, अव्यापारेऽपि विषये तत्परिच्छेदसिद्धरित्यभिप्रायः । इति एतद् यदुच्यते परैःस्याद्वादभङ्गादौ दिवाकरादिभिः तदपि प्रतिक्षिप्त-निराकृतमेव इति । कुत इत्याह-पदार्थमात्राणामेवोक्तवद् भावाभावात्मकत्वात् कारणात् । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह-अन्यथा तन्मात्रतानुपपत्तेः-पदार्थमात्रतानुपपत्तेः । कथमित्याह-इतरेत्यादि । इतरेतराभावात्मकत्वे सति तत्तद्भावसिद्धेः-पदार्थमात्राणां पदार्थमात्रभावसिद्धेः, अन्यथा तत्साकर्यमनिवारणीयमित्यर्थः ।। ततश्चेत्यादि । ततश्च-एवं च सति 'प्रत्यक्षं प्रमाणं पदार्थमात्रास्वेव लब्धप्रतिष्ठं
................ मनेतिरश्मि ...... આશય એ છે કે, રૂપ વિશે પ્રવર્તેલું પ્રત્યક્ષ માત્ર રૂપનો જ બોધ કરે છે, રસનો નહીં, કારણ કે તેનો વ્યાપાર માત્ર રૂપ વિશે જ છે. પણ, જો વ્યાપાર વિના પણ અભાવનો બોધ થતો હોય, તો રૂપવિષયક પ્રત્યક્ષનો, રસ વિશે વ્યાપાર ન હોવા છતાં, તેના દ્વારા રસનો બોધ કેમ ન થાય? થશે ४, ४ जीवातुं नथी... तेथी, ना विशे व्यापार होय तेनो ४ पोष मानवो लोमे, इसत: અભાવ વિશે વ્યાપાર ન હોવાથી અભાવનો બોધ અસંભવિત જ રહેશે.
ઉત્તરપક્ષઃ પૂર્વોક્ત રીતે, તમારું બધું જ કથન નિરાકૃત થાય છે, કારણ કે ઘટ વગેરે દરેક પદાર્થ ભાવ-અભાવ ઉભયરૂપ જ માનવા પડે, નહીંતર તે પદાર્થની પદાર્થરૂપતા જ ન ઘટે...
प्रश्न: भ?
ઉત્તરઃ કારણ કે પટથી જુદો હોય તો જ ઘડાનું અસ્તિત્વ નિયતરૂપે ઘટી શકે, નહીંતર ઘડો તે પટરૂપ પણ બની જતાં, ઘડાનાં અસ્તિત્વનો જ લોપ થશે. તેથી દરેક વસ્તુ, બીજા પદાર્થના અભાવરૂપ માનવી જ જોઈએ.
(१०७) मे शत, ६२४ वस्तु भाव-ममा उभय३५ डोवाथी, तभे झुंजतुं - "प्रत्यक्ष પ્રમાણની પદાર્થમાં જ પ્રતિષ્ઠા હોવાથી, તેના દ્વારા પદાર્થનો જ બોધ થઈ શકે, કારણ કે પદાર્થ વિશે
છે અભાવનો બોધ નથી થતો - એમ કહેવા દ્વારા પૂર્વપક્ષને એ ફલિત કરવું છે, કે વસ્તુમાં અભાવ છે જ નહીં અને અભાવ ન હોવાથી, વસ્તુની માત્ર સદુરૂપતા જ સિદ્ધ થતાં સાદ્વાદનો ભંગ થશે.
१. स्याद्वादभङ्गादौ दिवाकरादिभिः इति व्याख्ययाऽवगम्यते। २. 'प्रत्यक्षरसा०' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |