Page Text
________________
१४२
अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः
सामर्थ्यस्यापि तदुभयनिमित्तत्वानुपपत्तेः तदेकत्वापत्तिः । तथाहि-येन स्वभावेन तदेकस्य निमित्तं तेनैवापरस्येति तद्वत् तदितरस्यापि तत्त्वम्, तत्तत्त्वान्यथाऽयोगात्, तदुभय
............... व्याख्या .................................... मित्याह-अन्यथेत्यादि । अन्यथा-एवमनभ्युपगमे तदतत्त्वप्रसङ्गः तेषां-बुद्धानामबुद्धत्वप्रसङ्गः, तदेकापरिज्ञाने तत्सर्वज्ञत्वाभावादित्यर्थः । प्रकृतमेवाधिकृत्याह-स्वभावेत्यादि । स्वभावभेदमन्तरेण चाधिकृतसामर्थ्यस्यापि उपन्यस्तविकल्पद्वयनिमित्तस्य तदुभयनिमित्तत्वानुपपत्तेः तच्च तत् उभयं च तदुभयं प्रक्रान्तविकल्पोभयं तत्कारणत्वानुपपत्तेः कारणात् । किमित्याह-तदेकत्वापत्तिः तस्य-प्रक्रान्तविकल्पोभयस्यैकत्वापत्तिः । एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना । तथाहीत्युपप्रदर्शने । येन स्वभावेन तत्-अधिकृतसामर्थ्यम्, एकस्य निमित्तम्, प्रक्रमात् विकल्पस्य, तेनैव-स्वभावेन अपरस्य-विकल्पस्य इति-एवं तद्वत्-एकविकल्पवत् तदितरस्यापि-अपरविकल्पस्यापि तत्त्वम्-एकविकल्पत्वम् । कुत इत्याह-तत्तत्त्वान्यथाऽयोगात्, तस्य-अधिकृतसामर्थ्यस्वभावस्य तत्त्वं येनैव तेनैवेत्यनेन प्रकारेणैकत्वं तत्तत्त्वं तदन्यथाऽयोगात्, न हि तदेवाकुर्वतस्तत्तत्त्वमिति भावनीयम् । तदुभयनिमित्तत्वैकस्वभावत्वेऽस्यादोष इति विभ्रमव्यपोहायाह-तदुभयेत्यादि । तदुभयनिमित्तत्वम्-अधिकृतविकल्पोभयनिमित्तत्वमेव एको भावः-स्वभावो यस्याधिकृतसामर्थ्यस्य तत्तदुभयनिमित्तत्वैकभावं तद्भाव
.............. मनेतिरश्मि *... પૂર્વોક્ત રીતે ઉપાદાન-નિમિત્તની વ્યવસ્થા અસંગત જ રહેશે.
નિર્વિકલ્પ સંવેદનને ઉભયરૂપ માનવું જ પડશે - વિકલ્પદ્રયની ઉત્પત્તિમાં, વસ્તુના અનુભવરૂપ નિર્વિકલ્પ સામર્થ્યને, જો નિમિત્તકારણ માનો, તો પણ તે નિર્વિકલ્પને ઉભયસ્વભાવી તો માનવું જ પડે, નહીંતર - જુદા જુદા વિકલ્પ માટે જુદું જુદું निमित्त न २३वाथी - बने वि५ मे ३५ ४ थशे...
ભાવ એ છે કે, નિમિત્ત કારણ જો એકરૂપ હોય, તો તે (નિર્વિકલ્પ), જે સ્વભાવથી પ્રથમ વિકલ્પનું નિમિત્ત બનશે, તે જ સ્વભાવથી બીજા વિકલ્પનું નિમિત્ત બનશે. આમ એક જ સ્વભાવથી બીજા વિકલ્પની ઉત્પત્તિ થઈ હોવાથી, બીજો વિકલ્પ પણ પહેલા વિકલ્પ જેવો જ થશે. જો બંને વિકલ્પ એક જેવા જ નહીં થાય, તો તે નિમિત્તની એકસ્વભાવતા જ નહીં ઘટે, કારણ કે બે જુદી વસ્તુ બનાવે અને છતાં વસ્તુ (સ્વભાવ) તે જ છે, તેમ શી રીતે કહેવાય? માટે, એકસ્વભાવી નિર્વિકલ્પથી વિકલ્પદ્રયની ઉત્પત્તિ ન માની શકાય.
પ્રશ્નઃ નિર્વિકલ્પનો એવો સ્વભાવ છે કે, જે તે બે જુદા જુદા વિકલ્પનું કારણ બને છે..
१. 'तत्तत्त्वान्यथायोगात्' इति क-पाठः । २. 'तत्कारणानुपपत्तेः' इति ङ-प्रतौ। ३. 'तदेकविकल्पवत्' इति क-पाठः । ४. 'तदन्यथायोगात्' इति घ-पाठः। ५. 'स्वभावत्वस्यादोष' इति क-पाठः, 'स्वत्वे स्याददोष' इति तु ङ
पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |