Page Text
________________
३९
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
(२३) एतेन सामान्यविशेषरूपमपि प्रतिक्षिप्तमवगन्तव्यम् । तथाहि-एकादिधर्मकं सामान्यम्, अनेकादिधर्मका विशेषाः । ततश्च तद् यदि सामान्यरूपं कथं विशेषरूपम् ? विशेषरूपं चेत् कथं सामान्यरूपम् ? इति विरोधात् ॥
किञ्च सामान्यविशेषोभयरूपत्वे सति वस्तुनः सकललोकप्रसिद्धसंव्यवहारनियमोच्छेदप्रसङ्गः । तथाहि-विष-मोदक-क्षीर-कर्कादिव्यत्यभिन्नमनानास्वभावमेकं
............. ... ........... व्याख्या . ................................... __अतिदेशैनैव दोषान्तरमाह-एतेनेत्यादिना । एतेन-नित्यानित्यनिराकरणेन सामान्यविशेषरूपमपि वस्तु प्रतिक्षिप्तमवगन्तव्यम् । एतदेव योजयति-तथाहीत्यादिना । तथाहि एकादिधर्मकं सामान्यम्, “एकं नित्यं निरवयवमक्रियं सर्वगतं च सामान्यम्" इति वचनात् । अनेकादिधर्मका विशेषा अनेके अनित्या इत्यादयः । ततश्च तत्-वस्तु यदि सामान्यरूपं कथं विशेषरूपम् ? विशेषरूपं चेत् कथं सामान्यरूपम् ? इति-एवं विरोधात् प्रतिक्षिप्तमवगन्तव्यमिति ॥
इहैवाभ्युच्चयमाह किञ्चेत्यादिना । किञ्च सामान्यविशेषोभयरूपत्वे सति वस्तुनः किमित्याह-सकललोकप्रसिद्धो यः संव्यवहारनियमः तदुच्छेदप्रसङ्गः । तद्भावनायैवाह
....... मनेतिरश्मि ..
* (3) सामान्य-विशेष मेsiतवा * (૨૩) નિત્યાનિત્યનું નિરાકરણ થવાથી, વસ્તુ સામાન્ય-વિશેષ ઉભયરૂપ છે - એનું પણ નિરાકરણ જાણવું, કારણ કે સામાન્ય-વિશેષ વચ્ચે પણ વિરોધ છે, તે આ રીતે -
(१) सामान्य ते भेड, नित्य, नि२वयव (सं. २लित), निष्ठिय, अने सर्वत्र व्यापी छ. (२) विशेष ते.अने, मनित्य, सावयव, सहिय सने सर्वात छ..
આમ, સામાન્ય-વિશેષ બંનેનું સ્વરૂપ વિરોધી છે, તેથી વસ્તુ જો સામાન્યરૂપ (એક-નિત્યાદિરૂપ) હોય, તો તે વિશેષરૂપ (અનેક-અનિત્યાદિરૂપ) શી રીતે ? અને જો વિશેષરૂપ હોય તો સામાન્યરૂપ શી રીતે ?
બીજી વાત, વસ્તુને જો સામાન્ય-વિશેષ ઉભયાત્મક માનવામાં આવે, તો સકળલોકમાં પ્રસિદ્ધ એવા વ્યવહારનો જે નિંયમ, તેનો ઉચ્છેદ થઈ જશે, અર્થાત્ મોદક વગેરેનો અર્થી મોદકાદિ અંગે જ પ્રવર્તે એવું નિયમન નહીં રહે. તે આ રીતે –
सोम सा व्यवहार निश्चितपए) प्रसिद्ध छ, विषाा विषzi ०४ प्रवृत्ति ४३... ते ४ मे प्रा२नो नियमछ.
१. 'विशेषाः, तथा नित्यं सामान्यं अनित्या विशेषास्तथा निरवयवं सामान्यं सावयवविशेषाः, तथा निष्क्रियं सामान्य सक्रिया विशेषाः तथा सर्वगतं सामान्यं असर्वगता' इत्यधिकः क-पाठो ग-घ-पुस्तकयो स्ति, व्याख्यायामपि स न वर्तते । २. 'भिन्नं नाना०' इति ग-पाठः। ३. 'धर्मविशेषास्त्वनेके' इति ङ-पाठः। ४. 'इत्यादि ततश्च' इति पूर्वमुद्रिते पाठः । ५. 'पर्यायेत्यादि पर्यायभेदतः' इत्यधिको टु-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |