Page Text
________________
ધર્મતીર્થની વ્યાખ્યા
७७ શુદ્ધ થાય, તેનું જ નામ ધર્મ. પણ આ બધી સ્થૂલ વ્યાખ્યાઓ છે. શાસ્ત્રો બધામાં ખામી બતાવતાં બતાવતાં અંતિમ શુદ્ધ વ્યાખ્યા સુધી લઈ જશે અને કહેશે કે તીર્થકરો આવા ધર્મના દાતા છે, તેથી વિશુદ્ધ ધર્મને પ્રદાન કરનાર ધર્મતીર્થને સ્થાપ્યું છે. પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય અને સકામ નિર્જરા એ જ સાચો ધર્મ :
હવે પૂર્વ કરતાં વ્યાખ્યાની કક્ષા સૂક્ષ્મ આવે છે. ૧ જે ધર્મ આત્માને અંતિમ કલ્યાણ સુધી લઈ ન જાય તેવા બધા ધર્મો નકામાં છે. તે ધર્મને ધર્મ હોવા છતાં આ દૃષ્ટિકોણથી ધર્મ કહેવા તૈયાર નથી, પણ અધર્મ કહે છે. માત્ર અંતિમ કલ્યાણનું સીધું કે આડકતરી રીતે કારણ બને તેવા ધર્મને જ ધર્મ કહેવો છે. તેથી શાસ્ત્રમાં કહ્યું કે ૨ પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય અને સકામનિર્જરા એ ધર્મ છે. અથવા પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય અને સકામ નિર્જરાનું કારણ બને તેવાં અનુષ્ઠાન કે ભાવો તે ધર્મ છે. અહીં વાત ફરી ગઈ. એકલા પુણ્યનો બંધ કરાવે કે એકલી ભૌતિક ઉન્નતિ કરાવે તેવા ધર્મને cancel-રદ કર્યો, અને કહી દીધું કે જેમાં મોક્ષસાધક પુણ્યની પરંપરા હોય, અને અંતે સર્વ
★ चेतःस्वास्थ्यसाध्यश्चाधिकृतो धर्मः।
___ (ललितविस्तरा टीका) ★ धर्मश्चित्तप्रभवो यतः क्रियाऽधिकरणाश्रयं कार्य। मलविगमेनैतत्खलु पुष्ट्यादिमदेष विज्ञेयः।।२।।
(षोडशक प्रकरण, षोडशक - जीजूं, मूल) १ सुरासुरमणुयपूइओ, मोहतिमिरंसुमाली, रागदोसविसपरममंतो, हेऊ सयलकल्लाणाणं, कम्मवणविहावसू, साहगो सिद्धभावस्स, केवलिपण्णत्तो धम्मो
(पंचसूत्र प्रथम सूत्र मूल) ★ धारेइ दुग्गतीए पडतमप्पाणगं जतो तेणं। धम्मोत्ति सिवगतीइ वं सत्तं धरणा समक्खाओ।।२०।। (धर्मसंग्रहणी मूल) ★ अथ निर्वाणफलसाधकत्वमस्याह-एष चायमेव। यानपात्रं बोहित्थ इव। ज्ञेयो ज्ञातव्यः। संसारजलधौ भवोदधौ तरीतव्ये। इति गाथार्थः।।१८।।
(पंचाशक प्रकरण, पंचाशक - ९, श्लोक १८ टीका) ★ तनिर्वाणाशयो धर्मस्तत्त्वतो धर्म उच्यते। भवाशयस्त्वधर्मः स्यात् तथामोहप्रवृत्तितः।।३०२।। ____लक्षणं पुनरस्येदं न भवान्तर्गतैरयम्। विकल्पैर्बाध्यते रूढस्तल्लेश्यातिक्रमादिति।।३०३।। (ब्रह्मप्रकरण मूल) . ★ शुद्धः सर्वाशंसारहितः, मुक्तिलक्षणफलप्रदः, धर्मो धर्मपदवाच्यः, (शास्त्रवार्ता समुच्चय स्तबक १, श्लोक २५ टीका) २ स्वभावः पुनर्द्विविध:-साश्रवोऽनाश्रवश्च। तत्र साश्रवो जीवे शुभपरमाणूपचयरूपः, अनाश्रवस्तु पूर्वोपचितकर्मपरमाणुविलयमावलक्षणः। स एष द्विविधोऽपि धर्मस्वभावो योगिभिर्दृश्यते, अस्मादृशैरप्यनुमानेन दृश्यत एव। ..... स्वभावस्तु य: साश्रवो निगदितः स पुण्यानुबन्धिपुण्यरूपो विज्ञेयः, यः पुनरनाश्रवः स निर्जरात्मको मन्तव्यः। स एष द्विविधोऽपि स्वभावो निरुपचरितः साक्षाद्धर्म एवाभिधीयते,
(उपमिति० प्रस्ताव - १) ★ त्रिविधो धर्मो हेतु-स्वभाव-कार्यप्रभेदतो गदितः। सदनुष्ठानं हेतुस्तत्रेदं दृश्यते व्यक्तम्।।११९।। द्विविधः पुनः स्वभावो निर्दिष्टः साश्रवस्तदितरश्च। आद्यः सत्पुण्यात्मा विनिर्जरात्मा द्वितीयस्तु।।१२०।। (वैराग्यरति० प्रथम सर्ग) ★ धर्मस्य कर्मानुपादाननिर्जरणलक्षणस्य,
(अष्टक प्रकरण० अष्टक - १३, श्लोक १ टीका) 3 'धर्म एव' नापरं किञ्चित्, अपवृज्यन्ते उच्छिद्यन्ते जाति-जरा-मरणादयो दोषा अस्मिन्नित्यपवर्ग: मोक्षः, तस्य, 'पारम्पर्येण'
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005530 |
| Book Title | Dharmtirth Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yugbhushanvijay |
| Publisher | Gangotri Granthmala |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 396 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |