Page Text
________________
૨૧
ધર્મતીર્થનો મહિમા લખ્યું છે કે ' તીર્થકરોનું કેવલજ્ઞાન તે જ ભવમાં નિશ્ચિત હોવાથી તેઓશ્રીને તપ-ત્યાગ-સંયમની કઠોર સાધનાની પણ જરૂર નથી. છતાં શિષ્યોને પ્રેરણા મળે, અનુયાયીઓને તેમાંથી બોધ મળે માટે કઠોર અનુષ્ઠાનની સાધના કરી.
છમસ્થદશામાં પણ તીર્થકરોની આવી ઉત્તમ કક્ષા છે, તો કેવલજ્ઞાન પામે એટલે કૃતકૃત્ય જ છે. હવે સાધનાથી કશું મેળવવાનું નથી, કાંઈ પામવાનું નથી, બધું પામીને બેઠા છે; સર્વજ્ઞ-સર્વદર્શી છે, આત્માની ચૈતન્યશક્તિનો પૂર્ણ ઉઘાડ થઈ ગયો છે. તેથી તીર્થકરોને ધર્મતીર્થને નમસ્કાર દ્વારા કાંઈ મેળવવાનું નથી, તો પછી નમસ્કાર કરવાનું કારણ શું? તો ચાર કારણ આપ્યાં.
१ तथा च भगवांश्चरमदेहतया कर्मवशितायामपि तथाविधविनेयानुग्रहाय जानानोऽपि विचित्रानभिग्रहानासेवितवान् इति तम्।
(योगशतक० श्लोक-१ टीका) २. आह कृतकृत्योंऽपि भगवान् किमिति तीर्थप्रणामं करोति ? इति उच्यते--
तप्पुब्विया अरहया, पूइयपूया य विणयमूलं च । कयकिच्चो वि जह कहं, कहेइ नमए तहा तित्थं ।।११९४ ।। 'तीर्थं' श्रुतज्ञानं तत्पूर्विका ‘अर्हत्ता' तीर्थकरता, न खलु भवान्तरेषु श्रुताभ्यासमन्तरेण भगवत एवमेवाऽऽर्हन्त्यलक्ष्मीरुपढौकते। तथा पूजितस्य पूजा पूजितपूजा, सा च तीर्थस्य कृता भवति, पूजितपूजको हि लोकः, ततो यद्यहं तीर्थं पूजयामि ततस्तीर्थकरस्यापि पूज्यमिदमिति कृत्वा लोकोऽपि पूजयिष्यति । तथा विनयमूलं धर्मं प्ररूपयिष्यामि, अतः प्रथमतो विनयं प्रयुञ्ज, येन लोक: सर्वोऽपि मद्वचनं सुतरां श्रद्दधीत । अथवा कृतकृत्योऽपि भगवान् यथा कथां कथयति तथा तीर्थमपि नमति । आह नन्वेतदप्यसमीचीनं यत् कृतकृत्यः सन् धर्मदेशनां करोति, नैवम्, अभिप्रायापरिज्ञानाद्, भगवता हि तीर्थकरनामगोत्रं कर्मावश्यवेदयितव्यम्, तस्य च वेदनेऽयमेवोपायो यद् अग्लान्या धर्मदेशनादिकरणम्, “तं च कहं वेइज्जइ ? अगिलाए धम्मदेसणाईहिं” त्ति (आव०नि० गा० १८३) वचनात् ।।११९४ ।।
(बहत्कल्पसत्र० भाष्यगाथा-११९४ मल-टीका) * आह-कृतकृत्यो भगवान् किमिति तीर्थं प्रणामं करोतीति?, उच्यते___ व्याख्या-तीर्थ-श्रुतज्ञानं तत्पूर्विका ‘अर्हत्ता' तीर्थकरता, तदभ्यासप्राप्तः, पूजितेन पूजा पूजितपूजा सा च कृताऽस्य भवति, लोकस्य पूजितपूजकत्वाद्, भगवताऽप्येतत्पूजितमिति प्रवृत्तेः, तथा 'विनयकर्म च' वक्ष्यमाणवैनयिकधर्ममूलं कृतं भवति, अथवा-कृतकृत्योऽपि यथा कथां कथयति नमति तथा तीर्थमिति। आह-इदमपि धर्मकथनं कृतकृत्यस्यायुक्तमेव, न, तीर्थकरनामगोत्रकर्मविपाकत्वात्, उक्तं च-'तं च कथं वेदिज्जती' त्यादि गाथार्थः ।।५६७ ।।
(आवश्यकनियुक्ति० नियुक्ति गाथा-५६७ टीका) *. 'अर्हतामप्यर्हत्ता शासनपूर्विका, पूजितपूजकश्च लोकः, विनयमूलश्च स्वर्गापवर्गादिसुखसुमन:समूहानंदामृतरसोदग्रस्वरूपप्राप्तिस्वभावफलप्रदानप्रत्यलो धर्मकल्पद्रुमः' इति प्रदर्शनपरैर्भुवनगुरुभिरप्यवाप्तामलकेवलज्ञानसंपद्भिस्तीर्थकृद्भिः शासनार्थाभिव्यक्तिकरणसमये विहितस्तवत्वात्
(सन्मतितर्कप्रकरण० कांड-१, श्लोक-१ टीका) * व्याख्या-तत्पूर्विका तीर्थहेतुका। तीर्थं च संघः। 'अरिहय त्ति' अर्हत्ता तीर्थकरत्वं प्रवचनवात्सल्यादिलभ्यत्वात्तस्याः। तथा पूजितस्य सतः पूज्यैर्या संघस्य पूजा सा पूजितपूजा सा च प्रवर्ततां पूजितपूजकत्वाल्लोकस्य। तथा विनयकर्म च वैनयिककृत्यं
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005530 |
| Book Title | Dharmtirth Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yugbhushanvijay |
| Publisher | Gangotri Granthmala |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 396 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |