________________
૧૫૬
પરિશિષ્ટ - ધર્મતીર્થની વ્યાખ્યા संघ:, कश्च संघः? (त्रिस्थ:-)त्रिस्थं, नान्यः, इत्येवं विशेषण-विशेष्ययोरुभयं संलुलितं त्रिस्थमुच्यत इति ।।१०३५ ।। अथवा, प्राकृते 'तित्थं' इत्युक्ते 'त्र्यर्थम्' इत्यपि लभ्यते, इत्येतद् दर्शयन्नाहक्रोधाग्निदाहोपशम-लोभतृष्णाव्यवच्छेद-कर्ममलक्षालनलक्षणास्त एवानन्तरोक्तास्त्रयोऽर्थाः फलरूपा यस्य तत् त्र्यर्थं, तच्च संघ एव; तदव्यतिरिक्तं ज्ञानादित्रयं वा व्यर्थं प्राकृते 'तित्थं' उच्यते। अर्थशब्दश्चायं फलार्थो मन्तव्यः । इदमुक्तं भवति-भगवान् संघ:, तदव्यतिरिक्तज्ञानादित्रयं वा महातरुरिव भव्यैर्निषेव्यमाणं क्रोधाग्निदाहशमनादिकांस्त्रीनर्थात् फलति, अतस्त्र्यर्थमुच्यत इति ।।१०३६।। अथवा, वस्तुपर्यायोऽत्रार्थ इत्याहअथवा, सम्यग्दर्शनादयस्त्रयोऽर्था यस्य तत् त्र्यर्थम्, अर्थशब्दश्चात्र वस्तुपर्यायः, त्रिवस्तुकमित्यर्थः। तच्च संघ एव, तदव्यतिरिक्तत्वात्, त एव वा सम्यग्दर्शनादयस्त्रयोऽर्थाः समाहतास्त्र्यर्थम्, संख्यापूर्वत्वात्, स्वार्थत्वाच्च द्विगोरिति ।।१०३७।।
श्लोक १०३५ थी १०३७ टीका । + श्रुतस्य धर्मः स्वभाव:, स च बोधः, बोधस्वभावत्वात्, श्रुतस्य। अथवा, श्रुतं च तद् धर्मश्च श्रुतधर्मो जीवपर्यायः अथवा, सुगतो, संयमे वा धारणाद् धर्मः श्रुतमुच्यते, श्रुतं च तद् धर्मश्चेति श्रुतधर्मः ।।१३७९।।
श्लोक १३७९ टीका २ महानिशीथ सूत्र + मुणिणो संघं तित्थं गण-पवयण-मोक्ख-मग्ग-एगट्ठा । दसण-नाण-चरित्ते घोरुग्ग-तवं चेव गच्छ-णामे य।।२१।।
नवणीयसार नामनुं पांच, अध्ययन श्लोक २१ 2 धर्मपरीक्षा जिनमण्डनगणि विरचिता + सम्यग्धर्मो द्विधा ख्यातः शुद्धाशुद्धतया जिनैः। शुद्धः शल्यत्रयातीतमनसो विधिपूर्वकः ।।५७ ।। द्वितीयो राज्यऋद्ध्यर्थं परद्रोहविधित्सया। रजस्तमोमयैर्जीवैः क्रियते च यथा तथा।।५८ ।। नित्यो नैमित्तिकश्चायं द्विधा सदर्शनोज्ज्वलः । निश्चयानुष्ठितः पूर्वो यदृच्छानुष्ठितः परः।।५९।। आद्यः सद्यः फलं दत्ते लोकोभयसुखावहम्। द्वितीयोऽपि यथाकालं फलदायी शरीरिणाम्।।६० ।।
छट्ठो परिच्छेद + इह व्यवहारनिश्चयभेदाभ्यां द्विधा धर्मः । सोऽपि शुद्धाशुद्धतया द्विप्रकारः। यत:गीअत्थाण गुरूणं अदंसणाओ कहं भवे सवणं । सवणं विणा कहं पुण धम्माधम्मं विलखिज्जा।।१।। इह मिच्छपयट्टाणं धम्मो संभवइ कहमधम्मो अ। धम्मो वि दुहा इह दव्वभावभेएहिं सुपसिद्धो।।२।। सो होई दव्वधम्मो अपहाणो नेव निव्वुई देइ। सुद्धो धम्मो बीओ गहिओ पडिसोअगामीहिं ।।३।। जेण कएणं जीवो निवडइ संसारसायरे घोरे। तं चेव कुणइ कज्जं इह सो अणुसोअगामीओ।।४।। जेणाणुट्ठाणेणं खविअभवं जंति निव्वुइं जीवा। तक्करणरुई जो किर नेओ पडिसोअगामीओ।।५।। पढमगुणट्ठाणे जे जीवा चिटुंति तेसि मो पढमो। होइ इह दव्वधम्मो अविसुद्धो
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org