Jain Darshan Amulya Tattva Chintan

SR No.: 005526
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Total Pages: 346
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 6 MB

Page 88

પરિણમનમાં સાધક-બાધક નથી થતું, આ જ વિશ્વની સુંદર વ્યવસ્થતા છે બહુ જ વ્યવસ્થિત વ્યવસ્થતા છે. વિશ્વ-વ્યવસ્થતામાં જીવ દ્રવ્યની સ્થિતિ જયારે બધા દ્રવ્ય પોત-પોતાના સ્વભાવરૂપ જ પરિણમન કરી રહ્યા છે તો જીવ દ્રવ્ય પણ સ્વયં એક વસ્તુ છે, તો વસ્તુ વ્યવસ્થતા અનુસાર તે પણ પોત-પોતાની પર્યાયોથી અતિરિકત્ત શું, શા માટે અને કેવી રીતે કાંઈપણ કરી શકે? એટલે જીવ પણ નિરંતર પોતાની પર્યાયોને જ નિબંધરૂપથી કરતો રહે છે. જીવનો સ્વભાવ જ જાણવું છે. એટલા માટે આ આત્માની જાનનક્રિયા ક્યારે પણ અટકતી નથી. આ જીવની સ્વાભાવિક ક્રિયા છે. આથી એ સિદ્ધ થાય છે કે અન્ય દ્રવ્યોની જેમ જીવ પણ નિરંતર પોતાની સ્વાભાવિક યિાજ કરી શકે છે-કરી રહ્યો છે. જીવદ્રવ્ય પોતાની સ્વાભાવિક ક્રિયા દ્વારા વસ્તુઓને જાણે છે તેને તે જ્ઞાનના
જોય અથવા જ્ઞાનના નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે. • પર વસ્તુઓ સાથે આત્માનો અગર કોઈ સંબંધ કહેવામાં આવે તો પરમ
પવિત્ર એક માત્ર જોય-જ્ઞાયક સંબંધ જ છે. અન્ય કોઈ પ્રકારે કિંચિત માત્ર પણ સંબંધનથી. આત્માને બીજા દ્રવ્યો સાથે ખરેખરકાંઈપણ સંબંધનથી. એ પોતે ચૈતન્યમય છે જયારે બીજા બધા જ દ્રવ્યો જડ છે, ચેતના ગુણથી
પર છે. એટલે એમનું જોડાણ શક્ય જ નથી. • આ આખા વિશ્વની વ્યવસ્થતા એ છે કે વિશ્વના બધાજદ્રવ્યો પોત-પોતાની
સ્વાભાવિક પર્યાયોમાં નિરંતર પરિણમન કરતા રહે- કોઈપણ બીજાના પરિણમનમાં હસ્તક્ષેપ ન કરે. " તે છતાં આબધા છ દ્રવ્યોમાં પોત-પોતાના સ્વભાવગત ભલે પરિણમન થઈ રહ્યું હોય તો પણ એકના પરિણામનવખતે બીજાની પણ ત્યાં હાજરી પોતાના પરિણમન સહીત હોય છે અને એવા સંબંધને જિન વાણીમાં નિમિત્ત-નૈમિતિક સંબંધતરીકે કહેવામાં આવ્યો છે. જેવી રીતે ગતીમાન જીવ અને પુદ્ગલ ને ધર્મદ્રવ્ય તથા ગતીપૂર્વક સ્થિરતામાં અધર્મદ્રવ્ય નિમિત્ત કહેવામાં આવ્યો છે, તેવી જ રીતે જીવને જાણનરૂપ ક્રિયામાં જે શેય પડે છે, એ આત્માની જાનનક્રિયામાં નિમિત્ત જ છે. એટલે આ નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ સમજવો અત્યંત આવશ્યક તેમજ પ્રયોજનભૂત જ્ઞાત થાય છે.