Jain Darshan Amulya Tattva Chintan

SR No.: 005526
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Total Pages: 346
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 6 MB

Page 84

પ
૪. જ્ઞાન સ્વભાવ પણ એક અચિંત્ય આશ્રર્યકારી છે. એ જ્ઞાનમાં જગતના સમસ્ત પદાર્થ પર સન્મુખ થયા વગર સ્વતઃ પ્રતિભાંસીત થાય છે. જ્ઞાન પોતે પોતામાં રહીને – પરજ્ઞેયો પાસે પહોંચ્યા વગર તથા પરજ્ઞેયો જ્ઞાનમાં પ્રવેશ કર્યા વગર એ જ્ઞાન પોતે પોતાને જાણતો- પરજ્ઞેયોને પણ દર્પણની જેમ જાણી લે છે. આ કેવી રીતે થાય છે.
૫. આત્માની જ્ઞાનની પર્યાયમાં એ જ્ઞેય પદાર્થો આવી નથી જતા અને આ આત્મા પણ એ જ્ઞેયોની સમીપ જતો નથી. બેઉ પોત પોતાના ક્ષેત્રમાં વિદ્યમાન હોય છે. જ્ઞાન પર્યાયનો એવો એક અચિંત્ય સ્વભાવ છે કે જ્ઞાનની પર્યાય જ્ઞેયોને જાણવાના સમયે સ્વયં જ એ શેયોના આકાર પોતાની અંદર જ્ઞાનાકાર બનાવે છે. જ્ઞાનની પર્યાય પોતાને-જ્ઞાનને-જ જાણે છે જ્ઞાનને જાણે છે એટલે જ્ઞાયક અને આત્માને જાણે છે.
૬. આત્માના જ્ઞાનમાં સ્વ તથા પર બેઉ સંબંધીત જ્ઞેયાકાર એક સાથે જ ઉપસ્થિત થાય છે. પરંતુ ક્ષયોપશમ જ્ઞાનની સ્વાભાવિક નિર્બળતા એવી છે કે એ બંન્નેને એક સાથે જ્ઞાન ઉપયોગનો વિષય નથી બનાવી શકતી. સ્વને મુખ્ય બનાવતી વખતે જ્ઞેય ગૌણ થઈ જાય છે અને પરશેયને મુખ્ય બનાવતી વખતે સ્વજ્ઞેય ગૌણ થઈ જાય છે. અજ્ઞાનીને સ્વ- પરનો ભેદ ન હોવાથી એક માત્ર પરને મુખ્ય બનાવી રહે છે. જ્ઞાનમાં એવું સામર્થ્ય છે કે એ સ્વ- પરનું વિભાગીણ પોતાની સમજ દ્વારા કરી શકે છે. જ્ઞાન એને જ મુખ્ય રાખે છે જેને તે સ્વ જાણે છે. શ્રદ્ધા પણ જેમાં સ્વપણું સ્થાપિત કરે છે નિઃશંક થઈ એ શેયોને સ્વ જાણવા લાગે છે. ચારિત્ર અને વીર્ય પણ એ જ પ્રમાણે બલાધાન પ્રદાન કરે છે.
-
જ્ઞાન પણ
॥ સ્વજ્ઞેય સંતોષ કરવા યોગ્ય કેમ અને કેવી રીતે ?
૧. જગતના દ્રવ્ય માત્રની સ્વાભાવિક સ્થિતિ એવી છે કે પ્રત્યેક દ્રવ્ય પોત પોતાના સ્વક્ષેત્રમાં રહીને જ એની પર્યાય સ્વદ્રવ્યમાં જ તન્મય થઈને પ્રવર્તન કરે, પર્યાયનો પણ એ જ છે એ પણ સ્વદ્રવ્યમાં તન્મય થઈને જ પરિણમન કરતી રહે.
૨. આત્માપણએકદ્રવ્ય છે એટલે એની પણ સ્વાભાવિક સ્થિતિ બધા જ દ્રવ્યો ની સમાન છે, અન્ય કોઈ જ પ્રકારે થઈ જ ન શકે.
૩. હવે બીજા દ્રવ્યો અને આત્મામાં એટલો જ ક્રક છે કે જગતના ખીજા બધા દ્રવ્યો તો અનવરતરૂપથી સ્વાભાવિક પરિણમન કરી જ રહ્યા છે. એમાં કોઈ