Page Text
________________
•
૧૭૧
૧૦
॥ સામાન્ય ભૂમિકા
• આખું વિશ્વ ત્રણ પદાર્થમાં સમાઈ જાય છે. છ દ્રવ્ય – તેના ગુણો અને તેની પર્યાયો.
ગુણોના વિરોષ કાર્યને (પરિણમનને) પર્યાય કહે છે.
•
છ દ્રવ્યોના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયને જાણવાથી સ્વ-પરનું ભેદજ્ઞાન અને પરપદાર્થની કર્તૃત્ત્વબુદ્ધિનો અભાવ થાય છે.
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય
જે દ્રવ્યના પૂરા ભાગમાં અને તેની સર્વ હાલતોમાં( અવસ્થામાં) રહે તેને ગુણ કહે છે.
ગુણોના સમૂહને દ્રવ્ય કહે છે.
ગુણોના બે પ્રકાર છે. સામાન્ય- વિશેષ. સર્વ દ્રવ્યોમાં હોય તેને સામાન્ય ગુણ કહે છે.
જે બધા દ્રવ્યોમાં ન હોય, પણ પોતપોતાના દ્રવ્યમાં(ખાસપણે) હોય તેને વિરોષ ગુણ કહે છે.
સામાન્ય ગુણો અનેક છે પણ મુખ્યપણે જાણવા યોગ્ય છ છે.
૧. અસ્તિત્ત્વ
૨. વસ્તુવ દ્રવ્યમાં સામાન્ય ગુણ ન હોય તો દ્રવ્યપણું જ ન રહે. વિરોષ ગુણ ન હોય તો એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યથી જુદું ન જણાય, અર્થાત કોઈ દ્રવ્ય પર દ્રવ્યથી જુદું ઓળખી ન શકાય.
૩. દ્રવ્યત્ત્વ ૪. પ્રમેયત્ત્વ
પ. અગુરુલઘુત્ત્વ ૬. પ્રદેશત્ત્વ
દરેક ગુણ પોતાના સ્વદ્રવ્યના ક્ષેત્રમાં નિરંતર પોતાનું જ કાર્ય કરે છે, કદી પરનું કે બીજા ગુણનું કાર્ય કરે નહિ, એ દરેક ગુણના કાર્ય ક્ષેત્રની મર્યાદા છે. જગતમાં છયેદ્રવ્યોમાંદ્રવ્ય - ગુણ- પર્યાયો ભિન્નભિન્ન અને સ્વતંત્ર છે અને તે બધાથી હું જ્ઞાન સ્વભાવી આત્મા ભિન્ન છું – એ પ્રકાર ભેદ જ્ઞાનરૂપી અપૂર્વ
-
ધર્મ પ્રગટ થાય.
Jain Education International
દરેક દ્રવ્ય પોતાના ક્રમબદ્ધ ધારાવાહી પર્યાય વડે પોતાનામાં જ વર્તે છે. એ રીતે દરેક દ્રવ્ય પોતામાં વ્યવસ્થિત નિયત મર્યાદાવાળું હોવાથી કોઈ દ્રવ્યને બીજાની જરૂર પડતી નથી.
દ્રવ્ય - ગુણ અને પર્યાય એ ત્રણે સત્ છે. તેમાં સદ્દશ સામાન્ય સત્ દ્રવ્ય તથા ગુણ નિત્ય સત્ છે અને પર્યાય એક સમય પૂરતું અનિત્ય સત્ છે.
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005526 |
| Book Title | Jain Darshan Amulya Tattva Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Ramniklal Savla |
| Publication Year | |
| Total Pages | 346 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |