Jain Darshan Amulya Tattva Chintan

SR No.: 005526
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Total Pages: 346
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 6 MB

Page 134

* ૧૨૫
૧૨૫.
ઉપયોગથી આત્મા બધુ કરે છે. ભાવકર્મ જીવને પોતાની ભ્રાંતિ છે, માટે ચેતનરૂપ છે અને તે ભ્રાંતિને અનુયાયી થઈ જીવ વીર્ય સ્કુરાયમાન થાય છે.
અઘાતિ પ્રકૃતિઓમાં શુભ યોગ હોય તો જ્ઞાતા વેદનીય આદિ પુણ્ય પ્રકૃતિનો, અશુભ યોગ હોય તો અશાતા વેદનીયાદિક પાપ પ્રકૃતિનો તથા મિશ્રયોગ હોય તો કોઈ પુણ્ય પ્રકૃતિઓનો તથા કેઈ પાપ પ્રકૃતિઓનો બંધ થાય છે. એ પ્રમાણે યોગના નિમિત્ત થી કર્મનું આગમન થાય છે. માટે યોગ છે તે આસવ છે એમ કહ્યું છે. વળી એ યોગ દ્વારા ગ્રહણ થયેલાં કર્મ પરમાણુંઓનું નામ પ્રદેશ છે. તેઓનો બંધ થયો અને તેમાં ભૂલ ઉત્તર પ્રકૃતિઓનો વિભાગ થયો તેથી યોગ વડે પ્રદેશ બંધ વા પ્રકૃતિબંધ થાય છે એમ સમજવું. વળી મોહના ઉદયથી મિથ્યાત્વ-ક્રોધાદિરૂપ ભાવ થાય છે તે સર્વેનું સામાન્ય પણે કષાય એ નામ છે. તેનાથી કર્મ પ્રકૃતિઓની સ્થિતિ બંધાય છે. ત્યાં જેટલી સ્થિતિ બાધી હોય તેમાં અબાધાકાળ છોડીને પછી જયાં સુધી બંધ સ્થિતિ પૂર્ણ થાય ત્યાં સુધી સમયે સમયે તે પ્રકૃતિઓના ઉદય આવ્યા જ કરે છે. ત્યાં દેવ, મનુષ્ય, તિર્યંચ આયુ વિના બાકીની સર્વ ઘાતિ અઘાતિ કર્મ પ્રકૃતિઓનો અલ્પ કષાય હોય તો થોડો સ્થિતિબંધ તથા ઘણોષાય હોય તો ઘણો સ્થિતિબંધ થાય છે. તથાદેવ, મનુષ્ય અને તિર્યંચ એત્રણે આયુનો
અલ્પકષાયથી ઘણો અને ઘણા કષાય હોય તો થોડો સ્થિતિબંધ થાય છે. • વળી એ કષાય વડે જ તે કર્મપ્રકૃતિઓ માં અનુભાગ શક્તિના (ફળદાન
શકિતના) ભેદો થાય છે. ત્યાં જેવો અનુભાગબંધ થાય તેવો જ ઉદયકાળમાં એ પ્રકૃતિઓનું ઘણું વા થોડું ફળ નીપજે છે. એ પ્રમાણે કષાયો વડે કર્મપ્રકૃતિઓના સ્થિતિ-અનુભાગ ભેદો પડે છે. તેથી કષાયો વડે સ્થિતિ બંધ અને અનુભાગ બંધ થાય છે.
કષાયો વડે સ્થિતિબંધ- અનુભાગબંધ જ બળવાન છે. એટલા માટે મુખ્ય પણે કષાયો વડે કરેલો સ્થિતિબંધ અને અનુભાગબંધ બળવાન છે એટલા માટે મુખ્ય પણે કષાય જ બંધનું કારણ જાણવું જેઓએ બંધન કરવો હોય તેઓ કષાય ન કરે. દ્રવ્યકર્મ કર્મ છે તે પરમાણુરૂપ અનંત પુદ્ગલદ્રવ્યોથી નિપજાવેલું કાર્ય છે
તેથી તેનું નામ દ્રવ્યકર્મ છે. ભાવકર્મ મોહના નિમિત્ત થી મિથ્યાત્વ-ક્રોધાદિરૂપ જીવના પરિણામ છે
તે અશુભ ભાવથી નિપજાવેલું કાર્ય છે તેથી તેનું નામ ભાવકર્મ છે.