Page Text
________________
૨ ૨
૧/૨.જ્ઞાનાવરણ - દર્શનાવરણ વડે જીવના જ્ઞાન દર્શન સ્વભાવી વ્યક્તતા
થતી નથી. પણ એ કર્મોના ક્ષયોપશમ અનુસાર કિંચિત જ્ઞાન દર્શનની
વ્યકતતા રહે છે. ૩. મોહનીય વડે જીવના સ્વભાવ નહિ એવા મિથ્યાશ્રદ્ધાન અથવા ક્રોધ,
માન, માયા, અને લોભ કષાયોની વ્યકતતા થાય છે. (દર્શનમોહનીય
અને ચારિત્રમોહનીય એ બે ભેદ છે. ૪. અંતરાય વડે જીવનો સ્વભાવ દીક્ષા લેવાના સામર્થ્યરૂપ જે વીર્ય તેની
વ્યતતા થતી નથી પણ તેના ક્ષયોપશમ અનુસાર કિંચિત શક્તિ રહે
ચાર અઘાતી કર્મો ના નિમિત્તથી આત્માને બાહ્ય સામગ્રીનો સંબંધ બને છે. ૧. વેદનીય વડે શરીરમાં વા શરીરની બાહ્ય નાના પ્રકારના સુખ દુઃખના
કારણરૂપ પરદ્રવ્યોનો સંયોગ જોડાય છે. (શાતા-અશાતા વેદનીય) ૨. આયુકર્મ વડે પોતાની સ્થિતિ સુધી પ્રાપ્ત થયેલા શરીરનો સંબંધ છૂટી
શકતો નથી. ૩. નામકર્મ વડે ગતિ, જાતિ અને શરીરાદિક નીપજે છે. ૪. ગાત્ર કર્મ વડે ઉચ-નીચ કુળની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આ પ્રમાણે અઘાતિકર્મ વડે બાહ્ય સામગ્રી એકઠી થાય છે જે વડે મોહના ઉદયનો સાથ મળતાં આ જીવને સુખ- દુઃખ થાય છે. • આ જીવ અને કર્મનો નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ છે. જયારે તે કર્મનો ઉદય કાળ હોય ત્યારે આત્મા પોતે જ સ્વભાવરૂપ પરિણમન કરતો નથીવિભાવરૂપ પરિણમન કરે છે–તથા જે અન્ય દ્રવ્યો છે તે તે જ પ્રમાણે સંબંધરૂપ થઈ પરિણમે છે. જેમ સૂર્યનો પ્રકાશ છે તેમ મેઘપટલથી જેટલો પ્રકાશ વ્યકતનથી તેટલો તો તે કાળમાં તેનો અભાવ છે તથા મેઘપટલના મંડપણાથી જેટલો પ્રકાશ પ્રગટ છે તે એ સૂર્યના સ્વભાવનો અંશ છે. પણ મેઘપટલ જનિત નથી. તેમજીવનો જ્ઞાન-દર્શન-વીર્ય સ્વભાવ છે, તે જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ, અંતરાયના નિમિત્ત થી જેટલો પ્રગટ નથી તેટલો તો તે કાળમાં અભાવ છે. તથા એ કર્મોનો ક્ષયોપશમથી જેટલો જ્ઞાન, દર્શન અને વીર્ય સ્વભાવ પ્રગટ વર્તે છે તે જીવના સ્વભાવનો અંશ જ છે. કર્મોદયજન્ય ઔપાધિક ભાવનથી–હવે એ પ્રમાણે સ્વભાવના અંશનો અનાદિથી માંડી કદીપણ અભાવ થતો નથી.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005526 |
| Book Title | Jain Darshan Amulya Tattva Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Ramniklal Savla |
| Publication Year | |
| Total Pages | 346 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |